TEZ ÖRNEKLERİ

Tez örneğimiz herhangi bir öğrencinin ödevi sisteme eklenerek gerçekleştirilmemiştir. ORTA DÜZEYDEKİ hocamız tarafından yazılan içeriğin akademik dilini göstermek amacıyla sisteme eklenmiştir. Şimdi sizlere Hukuk Bölümü alanında örnek bitirme ödevi içeriğimizden bahsedelim.

Siz değerli öğrencilere lisans tezine ilişkin tez kapak kısmının nasıl yapıldığına ilişkin tez örneğimizden uygulamalı olarak bahsetmek istiyoruz.

Меѓународен Универзитет Визион – International Vision University Universiteti Ndërkombëtar  Vizion – Uluslararası Vizyon Üniversitesi

Adres: Ul. Major C. Filiposki No.1, Gostivar

tel: +389 42 222 325, www.vizyon.edu.mk,  info@viyzon.edu.mk

HUKUK FAKÜLTESİ

HUKUK BÖLÜMÜ

MİLLETLERARASI TAHKİM VE ULUSLARARASI KURULUŞLARIN YARGI BAĞIŞIKLIĞI: ILO ÖRNEĞİ ÜZERİNDEN BİR İNCELEME

(BİTİRME ÖDEVİ)

HAZIRLAYAN

Xxxxxxxxxxxxxxx

DANIŞMAN

xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx

Gostivar/ Kuzey Makedonya – 2025

Меѓународен Универзитет Визион – International Vision University Universiteti Ndërkombëtar  Vizion – Uluslararası Vizyon Üniversitesi

Adres: Ul. Major C. Filiposki No.1, Gostivar

tel: +389 42 222 325, www.vizyon.edu.mk,  info@viyzon.edu.mk

HUKUK FAKÜLTESİ

HUKUK BÖLÜMÜ

MİLLETLERARASI TAHKİM VE ULUSLARARASI KURULUŞLARIN YARGI BAĞIŞIKLIĞI: ILO ÖRNEĞİ ÜZERİNDEN BİR İNCELEME

(BİTİRME ÖDEVİ)

HAZIRLAYAN

Xxxxxxxxxxxxxxx

DANIŞMAN

xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx

Gostivar/ Kuzey Makedonya – 2025

Beyan kısmını da tez örneği olarak sizlerle aşağıda paylaşmak istiyorum.

TEZ ÖRNEĞİ – BEYAN

Şimdi sizlerle yazılmış beyana ilişkin tez örneğinden bahsetmek istiyorum. Bitirme Projesi olarak sunduğum “Hava ve Uzay Uygulamalarında Hukuki Rejim” başlıklı bu çalışmayı baştan sona kadar danışmanım ……………………… sorumluluğunda tamamladığımı, verileri/örnekleri kendim topladığımı, farklı kaynaklardan aldığım bilgileri metinde ve kaynakçada eksiksiz olarak gösterdiğimi, çalışma sürecinde bilimsel araştırma ve etik kurallara uygun olarak davrandığımı beyan ederim.

İçindekiler yazılmış tez örneğinki de aşağıda sizlere uygulamalı olarak paylaşıyoruz.

TEZ ÖRNEĞİ – İÇİNDEKİLER

TEZ ÖRNEĞİ – BEYAN 3

TEZ ÖRNEĞİ – İÇİNDEKİLER.. 4

TEZ ÖRNEĞİ – ÖZET.. 6

TEZ ÖRNEĞİ – ABSTRACT.. 7

TEZ ÖRNEĞİ – GİRİŞ. 8

TEZ ÖRNEĞİ – BİRİNCİ BÖLÜM

ULUSLARARASI HUKUKTA TAHKİMİN GENEL ÇERÇEVESİ

1.1. Tez Örneği – Tahkim Kavramı 9

1.2. Tez Örneği – Tahkim Türleri ve Sınıflandırılması 11

1.3. TEZ ÖRNEĞİ – TÜRK MİLLETLERARASI TAHKİM KANUNU’NUN DEĞERLENDİRİLMESİ 13

1.3.1. Tez Örneği – 4686 Sayılı Milletlerarası Tahkim Kanunu’na Göre Milletlerarası Tahkim.. 13

1.4. Tez Örneği – Türk Milletlerarası Tahkim Kanununun Milli Tahkim ve Milletlerarası Tahkimin Genel Prensipleri Altında Değerlendirilmesi 14

1.5. Tez Örneği – Uluslararası Kuruluşları İçeren Tahkimler 15

TEZ ÖRNEĞİ – İKİNCİ BÖLÜM

ULUSLARARASI ÇALIŞMA ÖRGÜTÜ (ILO) ve TAHKİM

2.1. Tez Örneği – ILO’nun Hukuki Yapısı ve İşleyişi 20

2.2. Tez Örneği – ILO Sözleşmeleri ve Üye Devlet Yükümlülükleri 21

2.2.1. Tez Örneği – ILO Sözleşmelerinin Türkiye’de Uygulanması 23

2.3. Tez Örneği – ILO’da Denetim ve Uyuşmazlık Çözüm Mekanizmaları 23

2.3.1. Tez Örneği – Sözleşmeye Dayalı Genel Denetim Mekanizmaları (Birinci Kuşak) 23

2.3.2. Tez Örneği – Yakınma (Şikâyet) Mekanizmaları (İkinci Kuşak) 24

2.3.3. Tez Örneği – Temel Haklara İlişkin İzleme Mekanizmaları (Üçüncü Kuşak) 24

2.4. Tez Örneği – ILO’da Tahkime Benzer Süreçler 25

2.5. Tez Örneği – Örnek Olay: Güney Afrika Apartheid Sürecinde ILO Soruşturması 26

2.5.1. Tez Örneği – Apartheid Döneminde Çıkarılan Yasalar ve Çalışma İlişkileri 28

2.5.2. Tez Örneği – Apartheid Sürecinde Uluslararası Çalışma Örgütü’nün Rolü. 29

TEZ ÖRNEĞİ – ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

TEZ ÖRNEĞİ – ULUSLARARASI KURULUŞLARIN BAĞIŞIKLIKLARI VE TAHKİM YETKİSİ

3.1. Tez Örneği – Uluslararası Kuruluşların Yargı Bağışıklığı 31

3.2. Tez Örneği – Fonksiyonel Zorunluluk İlkesi 32

3.3. Tez Örneği – Tahkimde Bağışıklığın Sınırları ve Uygulamaları 34

3.4. Tez Örneği – Uluslararası Tahkim Kuralları Işığında Değerlendirme. 35

TEZ ÖRNEĞİ – DÖRDÜNCÜ BÖLÜM

ULUSLARARASI KURULUŞLARDA UYUŞMAZLIK ÇÖZÜM MEKANİZMALARI

4.1.Tez Örneği – İç Mekanizmalar 38

4.2. Tez Örneği – Sözleşmeye Dayalı Alternatif Uyuşmazlık Çözümü. 39

4.3. Tez Örneği – Tahkimin Pratikteki Kullanımı ve Uygulama Sorunları 40

TEZ ÖRNEĞİ – SONUÇ.. 43

TEZ ÖRNEĞİ – KAYNAKÇA.. 45

Tez örneğimize ilişkin özet kısmını da şimdi sizlerle uygulamalı olarak paylaşmak istiyorum.

TEZ ÖRNEĞİ – MİLLETLERARASI TAHKİM VE ULUSLARARASI KURULUŞLARIN YARGI BAĞIŞIKLIĞI: ILO ÖRNEĞİ ÜZERİNDEN BİR İNCELEME

TEZ ÖRNEĞİ – ÖZET

Şimdi özet hakkındaki tez örneğinden bahsedelim. Bu çalışma, günümüzde uluslararası ilişkilerin ve küresel ticaretin dinamikleri içerisinde giderek daha fazla önem kazanan milletlerarası tahkim kurumunu, hem hukuki boyutlarıyla hem de uluslararası kuruluşlar özelinde değerlendirmeyi amaçlamaktadır. Tahkim, tarafların karşılıklı rızasına dayanan ve devlet yargısının dışında, hızlı, gizli ve bağlayıcı bir uyuşmazlık çözüm mekanizması olarak öne çıkmaktadır.

Özellikle devlet dışı aktörlerin artan rolü, çok taraflı sözleşmelerin yaygınlaşması ve tarafların ulusal mahkemelere olan güvensizlikleri, tahkimi tercih edilen bir çözüm yolu haline getirmiştir. Çalışmada öncelikle, tahkimin temel ilkeleri, türleri ve Türkiye’deki yasal altyapısı incelenmiş; 4686 sayılı Milletlerarası Tahkim Kanunu kapsamında Türkiye’de milletlerarası tahkim uygulamaları değerlendirilmiştir.

Bu kapsamda UNCITRAL Model Kanunu ile olan uyum ve yerel farklılıklar detaylı şekilde ele alınmıştır. Ayrıca iç ve dış tahkim ayrımı üzerinden Türk hukukunun sistematik yaklaşımı açıklanmıştır. Çalışmanın odak noktalarından biri de, uluslararası kuruluşların yargı bağışıklıkları ile tahkime taraf olma durumları arasında ortaya çıkan hukuki gerilimdir. Bu çerçevede özellikle Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) örneği üzerinden, uluslararası örgütlerin tahkime konu olabilecek özel hukuk ilişkileri, sözleşmeye dayalı uyuşmazlıklar ve iç yargı mekanizmaları değerlendirilmiştir.

ILO’nun soruşturma komisyonları, iç idari mahkemeleri (ILOAT) ve tahkim uygulamaları, hem örgütsel bağımsızlık hem de hesap verebilirlik ilkeleri kapsamında analiz edilmiştir.

Bu çalışma, milletlerarası tahkimin yalnızca bir yargı alternatifi değil; aynı zamanda küresel ölçekte hukuki güvenlik, şeffaflık, adil yargılanma hakkı ve normatif denetim aracı olarak işlev gördüğünü ortaya koymaktadır. Uluslararası kuruluşların fonksiyonel bağışıklığı ile tahkim süreçleri arasındaki denge, hem uluslararası hukuk hem de bireylerin adalet arayışı açısından yeniden tanımlanmalıdır.

Anahtar Kelimeler: Milletlerarası Tahkim, Yargı Bağışıklığı, Uluslararası Kuruluşlar, ILO

Abstract kısmını da yazılmış tez örneği olarak sizlerle paylaşmak istiyorum.

INTERNATIONAL ARBITRATION AND THE JURISDICTIONAL IMMUNITY OF INTERNATIONAL ORGANIZATIONS: AN ANALYSIS THROUGH THE EXAMPLE OF THE ILO

TEZ ÖRNEĞİ – ABSTRACT

Şimdi ABSTRACT hakkındaki İngilizce tez örneğimizden bahsedelim. This study aims to examine the institution of international arbitration, which has gained increasing importance within the dynamics of global trade and international relations, both in terms of its legal framework and in the context of international organizations. Arbitration emerges as a dispute resolution mechanism based on mutual consent, operating outside the scope of state judiciary systems, and offering a fast, confidential, and binding process.

The growing role of non-state actors, the proliferation of multilateral agreements, and the lack of trust in national courts have contributed to the rise of arbitration as a preferred legal remedy. The study first explores the foundational principles and types of arbitration, along with its legal infrastructure in Turkey, focusing on the application of international arbitration under Law No. 4686 on International Arbitration.

The compatibility of this law with the UNCITRAL Model Law and the specific adaptations within Turkish legal practice are addressed in detail. Additionally, the distinction between domestic and international arbitration is analyzed within the framework of Turkish law. A central theme of this research is the legal tension between the jurisdictional immunity of international organizations and their participation in arbitration proceedings. In this context, the case of the International Labour Organization (ILO) is examined to assess arbitration-related private legal relations, contract-based disputes, and internal judicial mechanisms of such organizations.

The ILO’s investigative commissions, internal administrative tribunal (ILOAT), and arbitration practices are analyzed in terms of both institutional autonomy and accountability. Ultimately, the study concludes that international arbitration functions not only as a legal alternative to traditional courts but also as a mechanism for legal certainty, transparency, the right to a fair trial, and normative oversight on a global scale. The balance between the functional immunity of international organizations and their involvement in arbitration proceedings must be redefined in light of international law and individuals’ access to justice.

Keywords: International Arbitration, Jurisdictional Immunity, International Organizations, ILO

Tezin önemli bölümlerinden biri olan Giriş kısmındaki tez örneğini sizlerle paylaşmak istiyorum.

TEZ ÖRNEĞİ – GİRİŞ

21. yüzyılın hızla küreselleşen ekonomik düzeninde, devletlerin sınırlarını aşan ticari ilişkiler ve uluslararası örgütlerin artan etkisi, uyuşmazlık çözüm yöntemlerinin de dönüşmesini zorunlu kılmıştır. Bu dönüşüm içinde tahkim, klasik yargı sistemlerine alternatif olarak öne çıkan, taraflar arasında daha hızlı, esnek ve tarafsız bir çözüm sunan bir yöntem haline gelmiştir. Tahkim, tarafların iradesine dayanan ve çoğu zaman devlet yargısından bağımsız biçimde ilerleyen yapısıyla, hem ulusal hem de uluslararası alanda tercih edilen bir kurum haline gelmiştir. Milletlerarası tahkim, özellikle yabancı unsurlar içeren özel hukuk uyuşmazlıklarının çözümünde önemli bir rol oynamaktadır. Küresel ticaretin gelişimi, devletlerin hukuk sistemlerinin bu ihtiyaçlara tam olarak karşılık verememesi ve tarafların kendi belirledikleri kurallar çerçevesinde anlaşmazlıkları çözme arzusu, milletlerarası tahkimi zaruri bir ihtiyaç haline getirmiştir. Bu kapsamda, tahkim sadece bir uyuşmazlık çözüm yöntemi değil, aynı zamanda hukuklar üstü bir güven mekanizması olarak da değerlendirilmelidir.

Uluslararası kuruluşların hukukî statüsü, yargı bağışıklıkları ve taraf oldukları özel hukuk ilişkilerinde doğabilecek uyuşmazlıklar tahkimin alanını daha da genişletmiştir. Örneğin, Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) gibi örgütler, hem devletlerle hem de bireylerle çok boyutlu sözleşmesel ilişkiler kurmakta ve bu ilişkilerde ortaya çıkabilecek ihtilaflar tahkim ya da benzeri alternatif çözüm mekanizmalarıyla ele alınmaktadır.

Ancak bu süreçte, örgütlerin yargı bağışıklığı, tahkim şartlarının uygulanabilirliği ve kararların icrası gibi sorunlar da beraberinde gelmektedir. Bu çalışmanın amacı, tahkim kurumunun genel yapısını ve milletlerarası niteliğini açıklamak, Türkiye’deki yasal düzenlemeler ışığında 4686 sayılı Milletlerarası Tahkim Kanunu’nu değerlendirmek ve özellikle ILO örneği üzerinden uluslararası kuruluşların yargı bağışıklığı ile tahkim arasındaki dengenin nasıl kurulduğunu ortaya koymaktır.

Aynı zamanda, uluslararası çalışma normlarının uygulanmasında tahkimin ne derece etkin ve adil bir rol oynadığı da sorgulanacaktır. Buçalışma tahkimin yalnızca ticari bir uyuşmazlık çözüm yöntemi olmadığını; aynı zamanda insan hakları, sosyal adalet ve küresel normlar çerçevesinde örgütsel sorumluluğun da bir ifadesi olduğunu göstermeyi hedeflemektedir. Böylece hem ulusal hem de uluslararası hukuk düzeyinde tahkimin gelişen boyutlarına ışık tutulacaktır.

Şimdi bölüm aşamasına geçiyoruz. Yazılmış tez örneğinin birinci bölümünü şimdi sizlerle uygulamalı olarak paylaşmak istiyorum.

TEZ ÖRNEĞİ – BİRİNCİ BÖLÜM

TEZ ÖRNEĞİ – ULUSLARARASI HUKUKTA TAHKİMİN GENEL ÇERÇEVESİ

1.1. Tez Örneği – Yazılmış Tez Örneği Başlığımız_Tahkim Kavramı

Bu yazımızda tez örneğimize ilişkin tahkim kavramından bahsetmek istiyorum. Tahkim, yasaların izin verdiği ve tarafların serbestçe tasarruf edebildiği konular hakkında tarafların anlaşarak, uyuşmazlıklarını üçüncü kişilere çözmeleri için bırakmasıdır.[1] Modern hukuk literatüründe tahkim, taraflar arasında mevcut veya gelecekte ortaya çıkabilecek belirli hukuki ihtilafların devlet yargısı dışında, taraflarca seçilen “hakem” denilen özel, tarafsız üçüncü şahıslarca nihai olarak karara bağlanması şeklinde de tanımlanır.

[2] Tahkim, devletlerin taraf olduğu tahkimi, özel hukuk kişileri arasındaki tahkimi, milli tahkimi ve milletlerarası tahkimi kapsayan bir üst kavramdır.[3] Uyuşmazlığın tarafı olmayan ve kanunların serbestçe tasarrufa izin verdiği konularda uyuşmazlıkları bağlayıcı ve nihai biçimde çözen üçüncü kişilere ise hakem adı verilir.4[4] Milli tahkim (ulusal veya iç tahkim) ile milletlerarası tahkim (uluslararası veya dış tahkim) arasındaki ayrım, tahkim türleri içinde önemli bir yer tutar.[5]

“Milletlerarası” ifadesi ülkeden ülkeye farklı yorumlanabileceği için bir tahkimin ne zaman milletlerarası olduğunu kesin olarak tanımlamak zordur.[6] Bir tahkimin milletlerarası olup olmadığı; uyuşmazlığın milletlerarası ticareti ilgilendirmesi veya kişisel ve coğrafi unsurlar içermesi gibi kriterlerle belirlenebilir.

[7] Milletlerarası ticaretin gelişmesi ve uyuşmazlıkların artması, milli hukuk sistemlerinin bu tür uyuşmazlıkları çözmede yetersiz kalmasına neden olmuş ve tarafların anlaşarak çözüme ulaşabilecekleri milletlerarası ticari tahkim kavramını doğurmuştur.[8] Milletlerarası tahkim, özel hukuka ilişkin ve uluslararası nitelikteki uyuşmazlıkların çözümünde, devletlerce tanınmış özel hakem yargılamasıdır[9].

Bu yargılama biçimi yalnızca mevcut yargı düzenine alternatif bir mekanizma değil, aynı zamanda kendi kurallarıyla şekillenen ve milli hukukların dışında bağımsız bir yapıya sahip sosyal bir müessese olarak da değerlendirilebilir[10].

Milletlerarası ticari tahkim, esas olarak tarafların iradesine dayalı bir uyuşmazlık çözüm yoludur. Bu sistem, taraflar arasındaki ticari ihtilafların, milletlerarası ticaretin ihtiyaçlarına uygun olarak düzenlenmiş kurallar çerçevesinde çözümüne olanak tanır. Ayrıca, milli mahkemelere kıyasla daha hızlı, gizli ve tarafsız bir süreç sunar[11].

Ancak milletlerarası tahkim ne sadece transnasyonal hukuka ne de sadece tarafların belirlediği milli olmayan kurallara dayanır. Milletlerarası ticari uyuşmazlıkların çözümünde, supranational bir yargı organı bulunmadığı için tahkim uygulamaları ön plana çıkmıştır.[12]

Tahkimin sağladığı avantajlar arasında özellikle uluslararası ticari ilişkilerde ortaya çıkan özel hukuk uyuşmazlıklarında, tahkimin tercih edilmesinin temel sebeplerinden biri, uluslararası bir mahkeme sisteminin olmaması ve tarafların, karşı tarafın ülkesindeki mahkemelere güven duymamasıdır[13]

Milletlerarası tahkimin tercih edilmesinde şu avantajlar belirleyici olmaktadır:

Hızlı ve masrafsız yargılama,
Usul ekonomisinin sağlanması,
Mahremiyetin korunması,
Nihai ve bağlayıcı karar imkânı,
Konusunda uzman hakemlerce karar verilmesi,
Uyuşmazlığın çözümünde uygulanacak hukuk kurallarının taraflarca seçilebilmesi[14].

Bir diğer önemli avantaj ise tahkim kararlarının tenfizinin uluslararası sözleşmeler (örneğin New York Sözleşmesi) aracılığıyla kolaylaştırılmış olmasıdır. Bu sözleşmeler, tahkim kararlarının tanınması ve icrası için yeknesak kurallar öngörürken; mahkeme kararlarında ise her ülkenin iç hukukunun esas alınması gerekebilmektedir[15]. Sonuç olarak milletlerarası tahkim, ticari uyuşmazlıkların çözümünde esneklik, hız ve tarafların iradesine saygı ilkelerini esas alan yapısıyla küresel düzeyde yaygın şekilde tercih edilmektedir[16].

1.2. Tez Örneği – Tahkim Türleri ve Sınıflandırılması

Bu yazımızda tez örneği başlığımızda tahkim türleri ve sınıflandırılmasından bahsetmek istiyorum. Milli tahkim, taraflar ve uyuşmazlığın konusu açısından yalnızca bir devletin hukuk sisteminin geçerli olduğu tahkim türüdür. Aslında tahkim kurumunun, milletlerarası nitelik taşıyan kurumlardan farklı olarak, esasen milli bir kurum olarak işlev gördüğü söylenebilir[17]. Çünkü tahkim, milletlerarası antlaşmalarla kurulan merkezlerde değil de bir devletin kendi iç hukukuna göre yürütülüyorsa, buna “milli tahkim” denilmektedir.

Özellikle Türkiye bakımından milli tahkim, taraflar arasında yabancılık unsuru bulunmayan ve tahkim yerinin Türkiye olarak belirlendiği durumlarda uygulanmaktadır. Bu durum, Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 407. maddesinde açıkça belirtilmiştir[18].

Ayrıca, yabancılık unsurunun tanımı da 4686 sayılı Milletlerarası Tahkim Kanunu’nda yapılmıştır[19]. Tahkimin yalnızca kararın tenfizi veya icrası aşamasında milli hukuklarla temas kurduğu düşüncesi eksik olur. Çünkü tahkim sisteminin, ister milli ister milletlerarası olsun, tamamen bağımsız olduğu kabul edilse bile, milli hukuklarla birlikte var olmak zorunda olduğu gerçeği göz ardı edilemez[20].

Örneğin, tahkim anlaşmasının geçerliliği bile ilk olarak tarafların tabi olduğu milli hukuk tarafından tanınmak zorundadır. Yani daha yargılama başlamadan önce bile milli hukuk sürece müdahil olmaktadır. Tahkim kararları her ne kadar bağlayıcı ve nihai olsa da, bu kararların tanınması ve icrası aşamasında yine milli mahkemelerin devreye girdiği unutulmamalıdır. Ancak bu müdahale sadece karar sonrası ile sınırlı da değildir. Zira tahkim yargılamasının başlamasından önce, hatta taraflar arası tahkim iradesi şekillenirken bile, milli mahkemelerin etkisi söz konusu olabilir[21].

Bu durum, tahkimin teorik olarak bağımsız bir yargılama yolu olması iddiasının pratikte tam anlamıyla gerçekleşemediğini göstermektedir. Nitekim uygulamada tahkim iradesinin tanınması, korunması ve gerektiğinde icra edilmesi gibi unsurlar hep milli hukuk düzenine bağlı olarak şekillenmektedir. Öyle ki bazı hallerde milli mahkemeler, tarafların iradesinden bile önce devreye girebilir[22].

Özel hukuk kişileri arasındaki tahkim ilişkileri ele alındığından, “ticari tahkim” kavramına ayrıca değinilmesi yerinde olacaktır. Ticari tahkim, ticaretle uğraşan kişiler ya da tacir gibi hareket eden kamu kurumları arasındaki mal ve hizmet alışverişinden doğan uyuşmazlıkların tahkim yoluyla çözülmesini ifade eder[23].

“Ticari” kavramının tahkim kapsamında önemi, özellikle Türkiye’nin taraf olduğu New York Sözleşmesi ile ortaya çıkar. Türkiye bu sözleşmeye koyduğu çekinceyle, yalnızca kendi hukuk sisteminde “ticari” sayılan konulara dair hakem kararlarının tanınıp tenfiz edileceğini kabul etmiştir. Bu da demektir ki, bir uyuşmazlığın ticari sayılıp sayılmadığı, Türk hukukundaki tanımlara göre belirlenmektedir1. Türk Ticaret Kanunu’nun 3. maddesinde ticari işin ne olduğu açıklanmıştır.

Aynı zamanda 19. madde de, taraflardan sadece birinin tacir olması durumunda dahi sözleşmenin ticari iş sayılabileceğine yer vermektedir[24]. Fransız hukukunda ise bu mesele biraz daha geniş ele alınmaktadır. Fransız Medeni Usul Kanunu’nun 1442. maddesi, milletlerarası tahkimi hem uluslararası hem de ticari nitelik üzerinden tanımlar[25].

Bu kapsamda sadece mal alım satımı değil, ithalat, ihracat, uluslararası hizmetler, büyük ihaleler ve finans işlemleri de ticari sayılmaktadır5. Yani ticari faaliyet tanımı oldukça geniş tutulmuştur[26].

Fransız sisteminde dikkat çeken bir diğer nokta da, uyuşmazlığın milletlerarası olup olmadığının belirlenmesinde vatandaşlık, yerleşim yeri ya da hakemlerin uyrukları gibi ölçütlerin dikkate alınmamasıdır. Daha çok ekonomik boyut, yani olayın uluslararası ticaret düzeniyle ilgisi olup olmadığı önemlidir[27].

Benzer şekilde, 1961 tarihli Avrupa Cenevre Sözleşmesi de milletlerarası ticari tahkime dair bu geniş yaklaşımı benimsemiştir. Sözleşmenin 1. maddesine göre, tarafların mutat mesken ya da iş merkezlerinin farklı ülkelerde bulunması ve ticari işlemden doğan bir uyuşmazlık olması yeterlidir8. Milletlerarası ticari tahkim, hem ekonomik faaliyetlerin karmaşıklığı hem de tarafların farklı hukuk sistemlerine tabi olması nedeniyle tercih edilen bir çözüm yoludur.

Tarafların farklı ülkelerde yerleşik olması, yapılan işlemin uluslararası nitelik taşıması ve bu işlemin ticaretle ilgili olması gibi unsurlar bir araya geldiğinde, uyuşmazlık ticari tahkim yoluyla çözüme kavuşturulabilir[28].

1.3. TEZ ÖRNEĞİ BAŞLIĞI – TÜRK MİLLETLERARASI TAHKİM KANUNU’NUN DEĞERLENDİRİLMESİ

1.3.1. Tez Örneği Başlığımız – 4686 Sayılı Milletlerarası Tahkim Kanunu’na Göre Milletlerarası Tahkim

Şimdi diğer tez örneğini de sizlerle detaylı olarak inceleyelim. Türkiye’de yürürlükte bulunan 4686 sayılı Milletlerarası Tahkim Kanunu’nun (MTK), hazırlanma sürecinde esas olarak UNCITRAL Model Kanunu dikkate alınmıştır. Ancak bu modelin Türkiye’ye uygun olmayan yönleri değiştirilmiş ve bunun yerine milli hukuka uygun düzenlemeler getirilmiştir.

Ayrıca sadece UNCITRAL ile sınırlı kalınmayıp, Alman Tahkim Kanunu ile İsviçre Milletlerarası Tahkim Kanunu’ndan da bazı bölümlerin esin kaynağı olduğu görülmektedir[29].

Genel anlamda, milletlerarası tahkimin usul ve esaslarını düzenlemek amacıyla pek çok ülke, UNCITRAL Model Kanununu referans alarak kendi tahkim yasalarını hazırlamıştır. Türkiye de bu yolu izleyerek, 1985 tarihli UNCITRAL Modeli ile 1987 tarihli İsviçre Federal Devletler Özel Hukuku Kanunu’nun Tahkim Bölümü’nden yararlanarak 21 Haziran 2001 tarihinde 4686 sayılı MTK’yı kabul etmişti[30].

Kanunun hazırlanma süreci incelendiğinde, özellikle yabancılık unsuruna dair hükümler bakımından UNCITRAL Model Kanunu’na yakın bir yaklaşım sergilendiği fark edilmektedir. MTK’nın 2. maddesi, tahkimde yabancılık unsurunu nasıl tanımladığını ortaya koymakta olup, bu madde UNCITRAL’in ilgili düzenlemesi ile büyük ölçüde benzerlik göstermektedir[31],[32],[33].

Ayrıca MTK’nın 4. maddesi tahkim anlaşmasına dair önemli bir tanım içermektedir. Bu madde, uyuşmazlığın mutlaka bir sözleşmeden kaynaklanmasını şart koşmamakta, taraflar arasında doğmuş ya da doğabilecek her türlü hukuki ilişki tahkime konu olabilmektedir[34] [35].

UNCITRAL Modeli de aynı yaklaşımı benimsemiştir. Bu yönüyle MTK ile uluslararası tahkim standartları arasında önemli bir uyum olduğu söylenebilir. MTK’nın 4/3. maddesi, tahkim anlaşmasının hangi hukuka tabi olacağına açıklık getirir. Taraflar, tahkim anlaşmasına hangi hukukun uygulanacağını açıkça belirlemişse o hukuk esas alınır; böyle bir tercih yoksa, Türk Hukuku uygulanır[36].

Bu da tahkim anlaşmasının geçerliliği konusunda taraf iradesinin önemine vurgu yaparken, boşluk halinde milli hukuka dönüş olduğunu gösterir. Bir diğer önemli konu ise, MTK’nın usul hukuku bağlantısı yerine tahkim yeri ilkesini benimsemiş olmasıdır. Yani hakem kararlarının milliyeti, tahkim yargılamasının nerede yapıldığına göre belirlenmektedir[37]. Bu yaklaşım, modern tahkim hukukunun temel prensiplerinden biri olan “tahkim yeri (seat of arbitration)” kavramına dayanmaktadır.

1.4. Tez Örneği – Türk Milletlerarası Tahkim Kanununun Milli Tahkim ve Milletlerarası Tahkimin Genel Prensipleri Altında Değerlendirilmesi

Konu başlığımızın dördüncü kısmında yer alan tez örneği başlığımızdan bahsetmek istiyorum. Tahkim hukukunda, birçok ülkede olduğu gibi Türkiye’de de milli tahkim ile milletlerarası tahkim birbirinden ayrı düzenlenmiştir.

Bu ikili ayrım sayesinde, uyuşmazlığın yapısına göre hangi kuralların uygulanacağı daha net bir şekilde belirlenebilmektedir. Ancak bazı ülkelerde, özellikle Almanya örneğinde görüldüğü üzere, böyle bir ayrım yapılmamış ve her iki tahkim türü aynı hükümler altında düzenlenmiştir[38].

Türk hukuk sistemi ise hem iç hem dış tahkimi düzenleyen çeşitli mevzuatlara sahiptir. Bunlar arasında 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu (HMK)[39], 4686 sayılı Milletlerarası Tahkim Kanunu (MTK)[40], 4501 sayılı Kanun[41] ve 5718 sayılı Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun (MÖHUK)[42] yer alır.

Ayrıca Türkiye, tahkimle ilgili birçok uluslararası sözleşmenin de tarafıdır6. MTK esasen özel hukuk ilişkilerinden doğan uyuşmazlıkları çözmek için hazırlanmış olup, burada öngörülen tahkimin ad hoc yapıda olduğu kabul edilmektedir[43].

Yani tahkim, belirli bir kuruma bağlı olmaksızın tarafların kendi belirlediği şekilde yürütülmektedir. İç tahkime dair kurallar HMK’nın 407 ile 444. maddeleri arasında yer alırken, yabancılık unsuru taşıyan uyuşmazlıklar için Milletlerarası Tahkim Kanunu devreye girer. Bu ayrım hem uygulamada kolaylık sağlaması hem de sistematik bir ayrım ortaya koyması açısından önemlidir.

MTK’nın 1. maddesi, hangi uyuşmazlıklara bu kanunun uygulanabileceğini tanımlar. Buna göre, MTK yalnızca yabancılık unsuru taşıyan ve tahkim yerinin Türkiye olarak belirlendiği ya da tarafların/hakem kurulunun MTK’yı seçtiği durumlarda uygulanabilir[44] [45] [46]. Bu kapsamda, hem yer bakımından hem de taraf iradesine göre MTK’nın uygulanma alanı çizilmiştir[47].

Bunun yanında, MTK’da hangi konularda tahkime gidilemeyeceği ya da hakemlerin hangi yetkilere sahip olabileceği gibi bazı önemli düzenlemelere de yer verilmiştir. Örneğin, hakemlerin geçici hukuki koruma tedbiri verip veremeyeceği, yetkilerini kendilerinin belirleyip belirleyemeyeceği ve mahkemelerin tahkim sürecine müdahale düzeyi gibi noktalar MTK’da açıkça ele alınmaktadır[48].

Özellikle kamu hizmetleriyle ilgili imtiyaz sözleşmelerinde, taraflar arasında yabancılık unsuru varsa ve tahkime gidilmek isteniyorsa, 4501 sayılı Kanun hükümleri uygulanır. Ancak Türkiye’nin taraf olduğu milletlerarası anlaşmalar, tüm bu kanunların üstünde kabul edilmekte ve öncelikli uygulanmaktadır[49].

1.5. Yazılmış Tez Örneği – Uluslararası Kuruluşları İçeren Tahkimler

Tez örneğine ilişkin yazımıza devam ediyoruz. II. Dünya Savaşı sonrasında uluslararası örgütlerin sayısında belirgin bir artış yaşandığı yaygın şekilde kabul edilmektedir[50].

Her ne kadar öncül yapılar daha önce var olmuş olsa da[51], günümüzde evrensel ölçekte tanınan başlıca uluslararası kuruluşlar arasında Birleşmiş Milletler (BM), Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü (UNESCO), Dünya Ticaret Örgütü (DTÖ), Dünya Bankası, Uluslararası Para Fonu (IMF) ve Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü (NATO) yer almaktadır.

Bu kuruluşların faaliyetlerindeki artışla birlikte, uluslararası kuruluşları içeren tahkimlerde de kayda değer bir artış gözlemlenmiştir[52]. 1956 yılında Uluslararası Hukuk Komisyonu (ILC) raportörüne göre, uluslararası kuruluş; “bir antlaşma ile kurulan devletlerin kolektif yapısı, anayasa benzeri bir belgede tanımlanan, ortak organlara sahip ve üye devletlerden farklı bir tüzel kişilik taşıyan yapıdır” olarak tanımlanmıştır[53].

Bu tanıma göre bir uluslararası kuruluşun dört temel özelliği bulunmaktadır: (i) Bir antlaşma ile kurulmuş olması; (ii) üyelerinin devletler olması; (iii) bağımsız organlara sahip bir kurumsal yapısının bulunması; (iv) uluslararası hukukta tüzel kişiliğe sahip olmasıdır[54]. Daimi Tahkim Mahkemesi (PCA) kendisi de bir uluslararası kuruluş olarak bugüne kadar 45 tahkimi uluslararası kuruluşları içerecek şekilde yönetmiştir[55].

Bu tahkimler antlaşmalara ilişkin uyuşmazlıklardan kira sözleşmelerine, istihdam anlaşmalarından sigorta poliçelerine ve personel düzenlemelerine kadar geniş bir yelpazeyi kapsamaktadır[56].

Uluslararası kuruluşların ayrıcalıkları ve bağışıklıkları, bu kuruluşları içeren hukuki uyuşmazlıkların merkezinde yer almaktadır. Söz konusu bağışıklıklar esas olarak “fonksiyonel zorunluluk ilkesi” temelinde sağlanmaktadır. Yani, bu bağışıklıklar, kuruluşların kendi görevlerini bağımsız bir şekilde yerine getirebilmesi amacıyla verilmektedir. Bu bağışıklık rejimi, genellikle devlet bağışıklığının aksine, antlaşmalar aracılığıyla gelişmiş ve şekillenmiştir[57].

Dolayısıyla her bir uluslararası kuruluşun bağışıklığı, ilgili antlaşmalarda tanımlandığı şekliyle farklılık gösterebilir[58]. Ulusal mahkemeler ise genellikle bağışıklık meselesiyle karşı karşıya kaldığında ilgili antlaşma hükümlerine başvurur[59].

NATO ve Uluslararası Adalet Divanı gibi bazı kuruluşlar çok geniş bağışıklıklardan yararlanırken, ticari faaliyetlerde bulunan Dünya Bankası gibi kuruluşlar daha sınırlı bağışıklıklara sahiptir[60].

Zira bir yazarın da belirttiği gibi, “Uluslararası kuruluşların dokunulmazlığına ilişkin genel bir sözleşme bulunmamaktadır ve uluslararası teamül hukukunda genel kabul görmüş bir kural da mevcut değildir”[61]. Uluslararası kuruluşların sahip olduğu bağışıklıklar, genellikle iki yönlüdür: yargı yetkisinden bağışıklık ve infazdan muafiyet[62].

Bu kapsamda kuruluşlar, kendilerine açılan davalardan ve kararların icrasından bağışıktır. Birleşmiş Milletler’e ilişkin bu dokunulmazlıklar 13 Şubat 1946 tarihli CPIUN (Birleşmiş Milletler Ayrıcalıklar ve Dokunulmazlıklar Sözleşmesi) ile belirlenmiştir.

BM sistemindeki diğer ajanslar —ILO, DSÖ, IMF gibi— ise benzer şekilde 21 Kasım 1947 tarihli CPISA (Uzman Kuruluşlar Sözleşmesi) kapsamında bu bağışıklıklardan yararlanır[63]. CPISA da CPIUN ile neredeyse aynı hükümleri içeren “özel bir sözleşme” niteliğindedir[64].

CPIUN’un II. Madde, 2. Bölüm’üne göre: “Birleşmiş Milletler, mülkü ve varlıkları nerede bulunursa ve kim tarafından tutulursa tutulsun, her türlü yasal süreçten bağışıktır, bu dokunuluktan açıkça feragat etmedikçe[65].

Ancak bu feragat, icra önlemlerini kapsamaz”[66]. CPIUN’un II. Madde, 3. Bölüm’ü ise BM’nin tesislerinin dokunulmazlığını garanti altına alır. Buna göre, BM’nin mülkü ve varlıkları herhangi bir infaz işlemine, aramaya, el koymaya veya kamulaştırmaya karşı bağışıktır[67]. Bu bağışıklıklara rağmen, uluslararası kuruluşların genellikle tahkim kararlarından doğan yükümlülükleri gönüllü olarak yerine getirdikleri gözlemlenmiştir[68].

CPIUN ve CPISA, üye devlet temsilcileri[69], BM yetkilileri[70] ve BM için görev yapan uzmanlara[71] yönelik çeşitli ayrıcalıklar sağlamaktadır. Bu ayrıcalıklar arasında vergi muafiyetleri, diplomatik dokunulmazlıklar ve seyahat kolaylıkları yer alır. Ayrıca, BM yetkililerinin maaşları da vergiden muaftır[72], üst düzey yöneticiler diplomatik statüye sahiptir[73].

Bağışıklıklar, ulusal mahkemelerde dava açmayı zorlaştırdığı için, bu durum sıklıkla “adalete erişim sorunu” olarak gündeme gelmektedir[74]. Bu tür uyuşmazlıklar genellikle özel kişilerin ya yüklenici ya da personel sıfatıyla uluslararası kuruluşlara karşı hak iddia ettikleri durumlarda ortaya çıkar[75].

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM), bu kapsamda devletlerin, uluslararası kuruluşlara karşı dava açma imkânı sınırlıysa, alternatif çözüm yolları sağlaması gerektiğini belirtmiştir.[76] BM, CPIUN’un VIII. Madde, 29. Bölüm’ü ile özel hukuk niteliğindeki anlaşmazlıklar için uygun çözüm yollarının geliştirilmesini zorunlu kılmıştır. Bu, “mutlak bağışıklık” ilkesine bir istisna oluşturmaktadır.[77]

Tahkim, bu kapsamda etkili ve tarafsız bir uyuşmazlık çözüm yöntemi olarak öne çıkmıştır[78]. BM dahil birçok kuruluş, yaptığı sözleşmelere tahkim maddesi eklemeyi alışkanlık haline getirmiştir[79]. Haksız fiil iddiaları için de benzer tahkim yöntemleri uygulanabilmektedir[80]. Personel anlaşmazlıkları ise BM İdari Mahkemesi gibi iç mekanizmalarla çözülmektedir[81]. Uluslararası kuruluşları içeren bazı tahkimler, ICC Kuralları veya UNCITRAL Tahkim Kuralları kapsamında yürütülmektedir.[82]

PCA, özel olarak iki farklı tahkim kuralı geliştirmiştir: Uluslararası Kuruluş-Devlet Tahkim Kuralları ve Uluslararası Kuruluş-Özel Taraf Tahkim Kuralları. Bu kurallar, UNCITRAL 1976 Tahkim Kuralları’nı temel alır ve dokunulmazlıklardan feragat içerecek şekilde düzenlenmiştir[83].

PCA’nın kamuya açık hale getirdiği uluslararası kuruluşları içeren bazı tahkim örnekleri vardır; fakat kararlar genellikle gizlidir[84]. Uluslararası kuruluşlar geniş çaplı bağışıklıklardan yararlanır, ancak bu bağışıklıklar sınırsız değildir. Bu kuruluşlara karşı adalete erişim, tahkim ve iç uyuşmazlık çözüm mekanizmalarıyla mümkün kılınmalıdır. Her ne kadar yargı bağışıklığından feragat mümkün olsa da, infaz bağışıklığı konusunda uygulamada belirsizlikler devam etmektedir[85].

Ayrıca, bu tahkim kararlarının icrası konusunda kamuya açık bilgi sınırlıdır; ancak uygulamada bu kararların çoğuna gönüllü olarak uyulduğu anlaşılmaktadır[86],[87].

Tablo 1. Tez Örneğine İlişkin Tablolandırma – Fonksiyonel Zorunluluk İlkesinin ILO’da Uygulama Alanları Tablosu

Birinci bölümden sonra sizlerle yazılmış tez örneğine ilişkin ikinci bölüme giriş yapmak istiyorum.

TEZ ÖRNEĞİ – İKİNCİ BÖLÜM

TEZ ÖRNEĞİ – ULUSLARARASI ÇALIŞMA ÖRGÜTÜ (ILO) ve TAHKİM

2.1. Tez Örneği – ILO’nun Hukuki Yapısı ve İşleyişi

İkinci bölümün ilk konusunda yazılmış tez örneğinden bahsederek sizlerle paylaşmak istiyorum. Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO), 1919 yılında Versailles Antlaşması’nın bir parçası olarak kurulmuş ve 1946 yılında Birleşmiş Milletler’in uzman kuruluşlarından biri haline gelmiştir[88]. Kuruluş amacı, dünya genelinde çalışma koşullarının iyileştirilmesi, sosyal adaletin sağlanması ve temel çalışma haklarının korunmasıdır[89].

ILO’nun hukuki yapısı, örgütün kendi anayasası niteliğinde olan ILO Anayasası (Constitution of the International Labour Organization) ile belirlenmiştir. Anayasaya göre ILO’nun karar alma mekanizmaları üçlü yapı (tripartite structure) üzerine kuruludur. Bu yapı; hükümet, işveren ve işçi temsilcilerinin eşit katılımı ile şekillenir[90].

ILO’nun en yüksek karar alma organı Uluslararası Çalışma Konferansıdır (International Labour Conference). Bu konferans, her üye devletin iki hükümet temsilcisi, bir işveren ve bir işçi temsilcisi ile katıldığı, norm koyma ve genel politika belirleme fonksiyonuna sahip yıllık bir toplantıdır[91].

İcra organı olan Yönetim Kurulu (Governing Body), politika geliştirme ve gündem belirleme gibi görevleri yerine getirir. Sekretarya görevini ise Cenevre’de yerleşik olan Uluslararası Çalışma Ofisi (International Labour Office) yürütür ve örgütün Genel Direktörü tarafından yönetilir[92].

ILO, hukuki açıdan bağlayıcı olan sözleşmeler (conventions) ve tavsiye kararları (recommendations) aracılığıyla üye devletler üzerinde etki yaratır. Sözleşmeler, onaylayan devletler açısından bağlayıcı nitelik taşırken; tavsiye kararları daha çok yol gösterici hükümler içerir[93]. ILO’nun denetim mekanizması, üye ülkelerin sözleşmelere uygunluklarını izlemeye yönelik olarak çeşitli raporlama ve şikâyet prosedürlerine dayanır. Bu yönüyle ILO, sadece norm koymakla kalmayıp, uygulamanın izlenmesini sağlayan işlevsel bir sistem de kurmuştur[94]

Şekil 1. Tez Örneğine İlişkin – İLO Organizasyon Şeması[95]

2.2. Tez Örnekleri – ILO Sözleşmeleri ve Üye Devlet Yükümlülükleri

İkinci bölümün 2. Konu başlığını tez örneklerine ilişkin sizlerle paylaşmak istiyorum. Uluslararası Çalışma Örgütü’nün (ILO) temel işlevlerinden biri, uluslararası çalışma standartlarının belirlenmesi ve bu standartların dünya genelinde uygulanmasını sağlamaktır. Bu amaçla ILO, kurulduğu 1919 yılından bu yana yüzü aşkın sözleşme ve tavsiye kararı kabul etmiştir.

Bu belgeler, çalışma yaşamına dair evrensel nitelikteki ilkeleri, hak ve özgürlükleri düzenler. ILO sözleşmeleri üye devletlerin imzaları ve onaylamaları ile bağlayıcılık kazanır ve onaylayan devletlerin bu hükümleri iç hukuka aktarma yükümlülüğü doğar[96].

ILO sözleşmeleri iki ana kategoride değerlendirilir: temel sözleşmeler ve öncelikli/diğer sözleşmeler. Temel sözleşmeler, ILO’nun “İnsana Yakışır İş” vizyonunun çekirdeğini oluşturur ve sekiz başlık altında toplanır: sendikal haklar, toplu pazarlık, zorla çalıştırma yasağı, çocuk işçiliğin ortadan kaldırılması ve işyerinde ayrımcılıkla mücadele gibi temel çalışma haklarını düzenler[97].

Öncelikli sözleşmeler ise denetim mekanizmalarının etkinliği, iş sağlığı ve güvenliği, istihdam politikaları gibi daha teknik ve uygulamaya dönük hükümler içerir. Bir üye devletin bir ILO sözleşmesini onaylaması, söz konusu belgedeki hükümlere bağlı hale gelmesi anlamına gelir. Bu durumda, üye devletin üç asli yükümlülüğü doğar: uyum yükümlülüğü, raporlama yükümlülüğü ve gözetim yükümlülüğü.

Uyum yükümlülüğü, devletin iç hukukunu ve uygulama sistemini onayladığı sözleşmeye uygun hale getirmesini ifade eder. Bu çerçevede yeni yasal düzenlemeler yapılabilir, var olanlar revize edilir ya da kurumsal uygulamalar güçlendirilir[98].

Raporlama yükümlülüğü, ILO’nun gözetim mekanizmasının temelini oluşturur. Üye devletler belirli periyotlarla onayladıkları sözleşmelerin uygulanma durumunu açıklayan raporlar sunmakla yükümlüdür. Bu raporlar, Uzmanlar Komitesi tarafından incelenir. Komite, devletlerin yükümlülüklerine uygun davranıp davranmadığını değerlendirir ve gerektiğinde yorum, öneri ya da uyarılarda bulunur[99].

Gözetim yükümlülüğü ise, devletin yalnızca sözleşmeyi uygulaması değil, aynı zamanda işçi ve işveren örgütleriyle birlikte bu uygulamanın etkinliğini artıracak diyalog ve işbirliği ortamını sağlamasını gerektirir. ILO’nun üçlü yapısına uygun olarak devlet, işçi ve işveren temsilcilerinden oluşan yapılar içerisinde diyalog ve katılım esas alınarak sözleşmelerin hayata geçirilmesi amaçlanır[100].

Bununla birlikte, ILO’nun yaptırım gücüne sahip olmaması, sözleşmelerin uygulanmasını yalnızca üye devletlerin iyi niyetine bırakmaz. ILO’nun etkili bir denetim mekanizması vardır. Raporlama sisteminin yanı sıra şikâyet mekanizmaları da mevcuttur. İşçi ya da işveren kuruluşları, üye devletin sözleşme hükümlerine aykırı davrandığını iddia ederek şikâyette bulunabilirler. Bu şikâyetler doğrultusunda özel incelemeler yapılabilir ve duruma göre Soruşturma Komisyonu kurulabilir[101].

Sözleşmelerin uygulanmaması durumunda ILO’nun vereceği tepkiler yumuşak hukuk niteliğindedir; yani doğrudan cezalandırıcı bir mekanizma yoktur. Ancak bu “adı konmamış baskı” ve uluslararası alandaki prestij kaybı gibi sonuçlar, çoğu zaman devletleri sözleşmelere uymaya yönelten etkili araçlardır[102].

2.2.1. Tez Örnekleri – ILO Sözleşmelerinin Türkiye’de Uygulanması

Tez örneklerine devam ediyoruz. Türkiye, Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) üyesi sıfatıyla kabul ettiği sözleşmeleri Anayasa’nın 90. maddesi gereği iç hukuka dâhil etmekte ve bu sözleşmeler iç hukuk normu haline gelmektedir. Onaylanan ILO sözleşmeleri, Resmî Gazete’de yayımlanmak suretiyle yürürlüğe girer ve yasa niteliği kazanır. Bu sözleşmelerin uygulanmasından ise esas olarak Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı sorumludur[103].

ILO sözleşmelerinin uygulanması yalnızca iç hukuk normlarının teknik uyumu ile sınırlı değildir. Türkiye, bu sözleşmeleri kabul ederken aynı zamanda ILO denetim mekanizmalarına da tabi olur. ILO denetim sistemi, üye devletlerin sözleşmelere ne ölçüde uyduklarını gözlemlemeye dayalıdır.

Bu kapsamda, Türkiye düzenli raporlar sunmakla yükümlüdür. Bu raporlar ILO denetim organlarınca incelenmekte ve gerekli görülen hallerde tavsiyelerde bulunulmaktadır[104].

Ayrıca, sözleşmelerin uygulanmasını kolaylaştırmak amacıyla, ilgili kamu kurumları ve sosyal tarafların (işçi ve işveren örgütleri) iş birliği içinde olmaları teşvik edilmektedir. Türkiye’de bu sürecin gözetimi ve koordinasyonu Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı bünyesinde kurulan “Uluslararası İşgücü Genel Müdürlüğü” tarafından yürütülmektedir[105].

2.3. Tez Örnekleri – ILO’da Denetim ve Uyuşmazlık Çözüm Mekanizmaları

Tez örnekleri sürecimize devam ediyoruz. Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO), üye devletlerin kabul ettikleri normlara uyumlarını sağlamak amacıyla, oldukça özgün ve zaman içinde gelişerek olgunlaşmış bir denetim ve uyuşmazlık çözüm sistemi kurmuştur. Bu sistemin temelinde, ILO’nun kurucu ilkeleri olan sosyal adalet, insan onuru ve emeğin korunması yer almaktadır.

Denetim mekanizmaları, hem sözleşme yükümlülüklerinin yerine getirilip getirilmediğini takip etmeyi hem de ortaya çıkan uyuşmazlıkların çözümünü hedeflemektedir[106]. ILO denetim mekanizmaları, genellikle üç kuşak olarak sınıflandırılmaktadır:

2.3.1. Tez Örnekleri – Sözleşmeye Dayalı Genel Denetim Mekanizmaları (Birinci Kuşak)

Tez örneklerinden bahsetmeye devam ediyoruz. Bu sistem, üye devletlerin onayladıkları ILO sözleşmeleri uyarınca verdikleri periyodik raporlar üzerine kuruludur. Ülkeler her dört yılda bir, ilgili sözleşmenin uygulanmasına dair ayrıntılı bilgi verir. Bu raporlar, tarafsız uzmanlardan oluşan Uzmanlar Komitesi tarafından incelenir ve analiz edilir.

Komite, her yıl raporladığı gözlem ve tavsiyeleri International Labour Conference (ILC)’in Uygulama Komitesine sunar[107]. Bu komitenin tartışmaları sonunda bazı ülkeler “özel liste” veya “özel paragraf” gibi sembolik ancak uluslararası prestij açısından önemli araçlarla gündeme alınabilir[108].

2.3.2. Tez Örnekleri – Yakınma (Şikâyet) Mekanizmaları (İkinci Kuşak)

Tez örnekleri konumuz hakkında bilgilendirme yapmaya devam ediyoruz. ILO denetiminin en önemli ve özgün yönlerinden biri, yalnızca hükümetlerin değil işçi ve işveren örgütlerinin de denetim sürecine doğrudan katılabilmesidir. Herhangi bir işçi veya işveren örgütü, bir ülkenin ILO sözleşmesini ihlal ettiğine ilişkin şikâyette bulunabilir.

Bu başvuru üzerine ILO Yönetim Kurulu, gerekli görmesi hâlinde “Soruşturma Komisyonu” kurabilir. Bu komisyonlar ILO denetim sisteminin en ciddi yaptırımıdır ve doğrudan Uluslararası Adalet Divanı’na başvurma imkânı da sağlar[109].

2.3.3. Tez Örnekleri – Temel Haklara İlişkin İzleme Mekanizmaları (Üçüncü Kuşak)

Tez örnekleri hakkında bilgilendirmeye aynı hızla devam ediyoruz. 1998 tarihli ILO’nun “İş Yaşamında Temel İlkeler ve Haklar Bildirgesi” ile getirilen bu sistemde, devletlerin temel haklarla ilgili sekiz sözleşmeyi (özellikle 87, 98, 29, 105, 100, 111, 138 ve 182 sayılı sözleşmeler) onaylamış olmalarına bakılmaksızın, yılda bir kez rapor sunmaları istenir. Bu sistem, sözleşmeleri onaylamayan devletlerin dahi belirli temel haklar konusunda izlenmesine olanak sağlar. ILO Genel Direktörü bu kapsamda her yıl tematik küresel raporlar yayınlayarak uluslararası norm gelişimine yön verir[110].

Türkiye, özellikle 1980 sonrası dönemde ILO’nun denetim mekanizmalarıyla sıkça karşı karşıya kalmıştır. 1982 Anayasası sonrası sendikal haklara getirilen kısıtlamalar nedeniyle, Türkiye hakkında birçok şikâyet yapılmış; Uzmanlar Komitesi ve Uygulama Komitesi raporlarında sıkça yer almıştır⁶. 2000’li yıllardan itibaren, bu şikâyetler azalmış ve Türkiye, temel ILO sözleşmelerini onaylama konusunda daha aktif bir tutum benimsemiştir. Ancak uygulamaya ilişkin sıkıntılar ve işçi örgütlerinin yaptığı başvurular, hâlâ belirli periyotlarla ILO raporlarında gündeme gelmektedir[111].

2.4. Tez Örnekleri – ILO’da Tahkime Benzer Süreçler

Tez örnekleri bitirme tezi sürecinden bahsetmeye devam ediyoruz. Uluslararası Çalışma Örgütü’nün (ILO) denetim mekanizmaları içerisinde en ciddi ve “yarı-yargısal” nitelikte olanı, Anayasa’nın 26. maddesinde düzenlenen soruşturma komisyonlarıdır.

Bu komisyonlar, bir üye devletin ILO sözleşmesini ihlal ettiğine dair diğer bir üye devletin şikâyeti üzerine kurulabilir. Bu yönüyle, devletlerarasında yürütülen ve belirli aşamalara dayanan bir tür “uluslararası kamu hukuku tahkimi” işlevi görür[112].

Süreç, şikâyetin ILO Yönetim Kurulu tarafından ciddi bulunması hâlinde başlar. Kurul, şikâyeti inceleyerek soruşturma komisyonu kurulmasına karar verebilir. Komisyon, üç bağımsız üyeden oluşur ve tarafların rızasına ihtiyaç duymaksızın görev yapabilir[113]. Komisyonun çalışma usulleri, adeta bir mahkeme gibi tanıklık dinleme, belge toplama, yerinde inceleme yapma gibi işlemleri kapsar. Bu da ILO denetimini sıradan bir izleme mekanizmasından öteye taşır[114].

Soruşturma komisyonunun nihai raporu tavsiye niteliğinde olmakla birlikte, devletler üzerinde önemli bir diplomatik baskı oluşturur. Zira bu rapor, kamuoyuna açıklanır, ILO Genel Konferansı’nda tartışılır ve ihlalde bulunan devlete karşı yaptırım niteliğinde olmasa da prestij kaybı doğurabilecek sonuçlara yol açabilir[115]. Komisyonun önerilerine rağmen devletin uygulamayı reddetmesi durumunda, bu kez Anayasa’nın 29. maddesi devreye girer. Bu madde uyarınca, ILO Genel Konferansı ilgili devlete karşı kolektif baskı mekanizmaları oluşturabilir. Örneğin, diğer devletlerin bu ülkeyle olan teknik ya da işbirliği ilişkilerini askıya alması istenebilir[116].

26. madde prosedürü, klasik uluslararası tahkimden farklı olarak bağlayıcı bir hüküm içermez; ancak yumuşak hukuk (soft law) ilkeleri çerçevesinde şekillenmiş olması nedeniyle, devlet davranışlarını yönlendirmede önemli bir araçtır[117].

Özellikle insan hakları ve emek standartlarının korunmasına ilişkin konularda, söz konusu komisyonlar etkinliği yüksek bir mekanizma olarak kabul görmektedir. Tarihte sadece birkaç kez uygulanmış olsa da, bu mekanizmaların her biri büyük uluslararası yankı uyandırmış ve ilgili devletleri çözüm arayışına yönlendirmiştir[118].

Soruşturma komisyonlarının en bilinen örneklerinden biri Myanmar örneğidir. 1996 yılında Myanmar’daki zorla çalıştırma uygulamalarına karşı kurulan komisyon, devletin ILO sözleşmelerini ağır biçimde ihlal ettiğini rapor etmiş ve bu rapor, Myanmar’ın uluslararası alanda tecrit edilmesine yol açmıştır[119].

Bu durum, ILO’nun sözleşmelerini uygulamada ne kadar ciddi olduğunun ve ihlallere karşı sessiz kalmadığının bir göstergesidir. ILO Anayasası’nın 26. ve 29. maddeleri ile kurulan bu tahkime benzer yapı, uluslararası iş hukuku içinde özgün bir yerde konumlanmakta; yaptırım gücü yerine ahlaki ve diplomatik baskıyı ön plana çıkararak devletleri uluslararası çalışma normlarına uymaya teşvik etmektedir[120].

2.5. Tez Örnekleri – Örnek Olay: Güney Afrika Apartheid Sürecinde ILO Soruşturması

Tez örneklerine ilişkin bitirme ödevimize devam ediyoruz. Güney Afrika’nın tarihi, yüzyıllar boyunca çok sayıda Afrikalı, Avrupalı ve Asyalı insan tarafından bölgenin yerleşimine kadar uzanabilir.

Ancak, Güney Afrika’nın kaderini 17. yüzyıldan itibaren sömürgeleştirme geçmişi ile ilişkilendirmek mümkündür. Hem jeopolitik açıdan yeni ticaret yolları güzergâhında olması hem de sahip olduğu zengin elmas ve altın yataklarının çeşitliliği, Apartheid uygulamalarının 1948 yılında ortaya çıkmasına yol açacak olaylar için bir zemin teşkil etmiştir.

Avrupa merkezli sömürge hareketlerinden önce Güney Afrika’da Khoikhoi ve San (Khoisan) adında, göçebe ve avcı toplayıcı yerli bir halk bulunuyordu. Bu yerli halklar, mevsim hareketlerine göre gruplar halinde insanların ve hayvanların periyodik olarak dağılmasını ve yeniden birleşmesini içeren karmaşık bir göç rejimine sahiptiler[121].

17. yüzyıl ortalarında yerli halkların nüfusu tam olarak bilinmemekle birlikte bazı kaynaklarda yaklaşık 200.000 kişinin yaşadığı, bazı kaynaklarda ise 100.000’in altında olduğu belirtilmektedir. Avcı toplayıcı ve hayvancılıkla uğraşan bu halklar arasındaki savaşlar nedeniyle nüfusun önemli ölçüde azaldığı düşünülmektedir[122].

15. yüzyılda Osmanlı Devleti’nin İstanbul başta olmak üzere Akdeniz’de egemenlik kurmasıyla Avrupa devletlerinin ticaret yollarına ağır darbe vurulmuş ve Avrupalı tüccarlar yeni yollar aramaya başlamıştır[123]. Ticari kapitalizmin yükselişiyle sömürgecilik hız kazanmış, İngiltere, İspanya, Portekiz ve Hollanda arasında kıyasıya bir rekabet başlamıştır. Hindistan’dan deniz yoluyla başta baharat olmak üzere çeşitli hammaddelerin temini bu keşifleri zorunlu kılmıştır[124]. Bu keşiflerin ilki, 1487 yılında Bartolomeu Dias’ın Hindistan’a geçiş amacıyla yaptığı seyahatte Güney Afrika kıyılarına ulaşmasıyla başlamıştır. Bunu takiben 1497’de Vasco da Gama da benzer bir seyahat gerçekleştirmiştir. 17. yüzyılda ise Hollanda ticarette üstünlük sağlayarak Hint Okyanusu adalarına ulaşmıştır. 1602 yılında kurulan Doğu Hindistan Şirketi, ticarette tekel sağlamış ve Amsterdam gibi limanlar birer antrepo hâline gelmiştir[125]. Bu deniz seyahatlerinde Cape Town limanı, gemilerin ihtiyaçlarını karşılamak için konakladıkları bir yer olarak işlev görmüş, daha sonra Hollandalı şirketlerin işgaline uğramıştır. Güney Afrika’daki ilk Avrupa yerleşimi ise 1652 yılında Doğu Hindistan Şirketi’nin temsilcisi Jan Van Riebeeck’in Cape’e gelerek ikmal merkezi kurmasıyla başlamıştır[126]. Bu gelişme Güney Afrika’nın sömürgeleştirilmesinde dönüm noktası olmuştur.

1652’den itibaren Jan van Riebeeck’in evinde bazı köleler çalışmaktaydı. 1657’de bu kölelerin bazılarının özgürleştirilmesiyle birlikte özgür siyah çiftçiler ortaya çıkmış ve bu durum Cape’in bir ikmal merkezinden yerleşim kolonisine dönüşmesini başlatmıştır[127]. Zamanla Cape Town, yüzlerce kilometre iç bölgelere ulaşan büyük bir sömürge yerleşimine dönüşmüş, yerli halk mülksüzleştirilmiş ve sömürge Güney Afrika köle toplumuna evrilmiştir. İlk başta Hollandalılar Güney Afrika’da kalıcı bir yerleşim planlamamışlardı.

Ancak, yerli halkın ticaret koşullarına karşı çıkmasıyla birlikte, şirketin yerli halkı topraklarından sürme ve köle emeğiyle kurulan ticari çiftliklere dönüştürme amacıyla sınır çatışmaları başlamıştır. 1659’da Hollandalılar ile Khoikhoi halkı arasında başlayan çatışmalar sıklaşmış, taraflar büyükbaş hayvanlara yönelik akınlarla birbirlerine zarar vermiştir. 1670’lere gelindiğinde Khoikhoi halkı mağlup edilmiş, topraklarına ve hayvanlarına el konulmuş, vergiye tabi kılınmıştır[128].

Böylece yerli halkın işçileşmesi ve köleleştirilmesi süreci başlamıştır. Boerler olarak anılan Avrupalı yerleşimcilerin işgalleri 19. yüzyıla kadar devam etmiş ve bu süreçte İngilizler Ümit Burnu’nu işgal ederek Boer hâkimiyetine son vermiştir. Boerler bu işgal sonrası Güney Afrika’nın diğer bölgelerine göç etmek zorunda kalmıştır[129].

İngilizlerin bölgeye yerleşmesi ve 1870 yılında dünyanın en büyük elmas rezervlerinin bulunmasıyla Güney Afrika’nın kaderi değişmiştir. İngiltere bu rezervlere el koymuş ve sömürgeleştirmiştir. Bu madenlerde yerli halk düşük ücretlerle çalıştırılmaya başlanmıştır[130]. Beyazlar vasıflı işlerde çalışırken, siyahlar düşük ücretli iş gücünü oluşturmuş ve bu durum ırksal emek ayrımcılığını kalıcılaştırmıştır[131].

Elmas ve altın yataklarının keşfi Afrika’daki rekabeti artırmış, 1899-1902 yılları arasında Boerler ve İngilizler arasında savaş yaşanmıştır. Boer Savaşı olarak bilinen bu savaşın ardından İngilizler galip gelmiş ve Güney Afrika Birliği kurulmuştur. Anayasa, tüm siyasi gücü beyazlara vermiştir. Beyazlar, nüfusun sadece %15’ini oluşturmalarına rağmen toprakların %87’sine sahip olmuş ve siyahlar yalnızca ucuz iş gücü olarak görülmüştür[132]. 19. yüzyıl boyunca çıkarılan yasalarla bu ayrımcılık daha da derinleşmiştir.

2.5.1. Tez Örnekleri – Apartheid Döneminde Çıkarılan Yasalar ve Çalışma İlişkileri

Tez örnekleri konularımızdan bir diğerine geçiyoruz. Güney Afrika’da Apartheid rejimi 1948 yılında Ulusal Parti’nin iktidara gelmesiyle birlikte resmi bir devlet politikası hâline gelmiş, ardından sistematik bir ırkçı yasa düzeni kurulmuştur. Bu yasal düzenlemeler, sadece sosyal hayatı değil aynı zamanda ekonomik yapıyı ve özellikle işgücü piyasasını köklü bir şekilde etkilemiştir.

Söz konusu yasal çerçeve; siyah, melez ve Hintli toplulukların toplumsal yaşamlarını kontrol altına almayı, mülkiyet haklarını sınırlamayı ve ekonomik üretim süreçlerinden dışlamayı hedeflemiştir[133].

Apartheid rejiminin temel dayanaklarından biri olan bu yasalar, çalışma hayatında da ciddi ayrımlara yol açmıştır. Siyah Güney Afrikalılar vasıfsız işlere yönlendirilmiş, sendikal haklardan mahrum bırakılmış ve toplu pazarlık mekanizmalarından dışlanmışlardır[134]. Bu dönemde çıkarılan yasalar, yalnızca ırksal ayrımcılığı değil aynı zamanda sınıfsal sömürüyü de derinleştirmiştir[135].

Özellikle Group Areas Act ve Pass Laws gibi uygulamalar, siyahların şehirlerde serbestçe dolaşmasını ve iş aramasını zorlaştırmış; iş gücü akışkanlığı ciddi şekilde kısıtlanmıştır[136]. Çalışma ilişkileri bu kapsamda etnik temelde yapılandırılmış, beyaz işçi sınıfı lehine düzenlenmiştir[137]. Siyah işçilerin nitelikli işlerde çalışmaları yasa ve uygulamalarla engellenmiş, bu da kalıcı bir işgücü hiyerarşisinin doğmasına neden olmuştur[138].

1980’lerin başına kadar devam eden bu ayrımcı düzenlemeler, yalnızca bireylerin değil, aynı zamanda toplulukların ekonomik ve sosyal statülerini belirleyen yapılar hâlini almıştır. Nitekim sendikal mücadele, Apartheid rejiminin sarsılmasında belirleyici bir role sahip olmuş, 1990’lara doğru birçok yasa gevşetilmiştir.[139]

Ancak, bu geçiş sürecinde bile eşit işe eşit ücret gibi temel ilkeler uygulanmamış, ırksal ücret farkları uzun süre korunmuştur[140]. Uluslararası platformda da Apartheid rejiminin çalışma ilişkileri ve işçi haklarına yönelik ihlalleri yoğun biçimde eleştirilmiştir. Özellikle Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO), Güney Afrika’daki ayrımcı emek politikalarına karşı önemli raporlar yayımlamış ve diplomatik baskılar kurmuştur[141].

Apartheid’in son dönemlerinde, ILO’nun rolü bu baskının küresel düzeyde yaygınlaştırılmasına ve çalışma ilişkilerinin insan hakları temelinde yeniden şekillenmesine katkı sağlamıştır[142].

2.5.2. Tez Örnekleri – Apartheid Sürecinde Uluslararası Çalışma Örgütü’nün Rolü

Tez Örnekleri sürecimiz hızla ilerliyorz. Apartheid rejiminin uluslararası toplumda geniş bir şekilde kınanması, Güney Afrika’da uygulanan ırk ayrımcılığına karşı kolektif bir diplomatik ve kurumsal mücadele başlatılmasına neden olmuştur. Bu kapsamda Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO), apartheid sistemine karşı geliştirilen çok taraflı baskı mekanizmalarının en önemli kurumsal aktörlerinden biri olmuştur[143].

ILO, 1950’lerden itibaren Güney Afrika’nın işgücü politikalarını uluslararası çalışma standartları ile bağdaştırmayan bir tutum içerisinde olduğunu raporlarla belgelemiş ve Güney Afrika’ya yönelik çeşitli kısıtlamalar önermiştir[144]. Özellikle 1960’lı ve 1970’li yıllarda ILO, Güney Afrika’yı sendikal hakların ihlali, ırksal ücret ayrımı ve ayrımcı işe alım uygulamaları sebebiyle yoğun şekilde eleştirmiştir[145]. Bu dönemde, Güney Afrika’daki işçi sınıfı, temel insan haklarından ve sosyal güvenlik sistemlerinden sistematik biçimde dışlanmıştı[146].

ILO’nun 1970 sonrası politikaları daha da sertleşmiş; örgüt, apartheid politikalarının yalnızca iç politika değil, aynı zamanda insan haklarına aykırı küresel bir tehdit oluşturduğunu ilan etmiştir[147]. Bu dönemde ILO, Güney Afrika’ya karşı özel programlar uygulamaya başlamış, teknik işbirliğini sınırlandırmış ve üyelik haklarını tartışmaya açmıştır[148]. Ayrıca, örgütün içinde yer alan İşçi Grubu (Workers’ Group), apartheid’e karşı küresel sendikal dayanışmayı yaygınlaştırma konusunda önemli bir motor güç olmuştur[149].

ILO’nun bu dönemdeki belgeleri, apartheid rejiminin iş gücü piyasasında derin yapısal eşitsizlikler oluşturduğunu, sosyal güvenliğin siyahlar için fiilen erişilemez olduğunu ve ekonomik kalkınmanın yalnızca beyaz azınlığa hizmet ettiğini ortaya koymuştur[150]. Buna karşılık, ILO sadece eleştirmekle kalmamış, aynı zamanda insan haklarına dayalı yeni çalışma ilişkilerinin kurulmasına yönelik rehberlik de sunmuştur[151].

Apartheid’in son dönemine doğru ILO, Güney Afrika’nın dönüşüm sürecinde önemli roller oynamış, Siyah Ekonomik Güçlendirme (BEE) politikalarının altyapısında da etkili olmuştur[152].

Bu dönüşüm çabaları kapsamında ekonomik yeniden yapılanma, eşit ücret ve sosyal güvenlik sistemlerinin reforme edilmesi gibi başlıklar öne çıkmıştır.[153] Sonuç olarak, ILO, apartheid karşıtı uluslararası mücadelenin meşruiyet sağlayıcı kurumsal temellerinden biri olmuş; sadece iş dünyasında değil, aynı zamanda uluslararası hukuk alanında da insan haklarına dayalı bir norm üreticisi olarak görev yapmıştır.[154].

Tez örnekleri sürecimizden üçüncü bölüme geçiyoruz.

TEZ ÖRNEKLERİ – ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

TEZ ÖRNEKLERİ – ULUSLARARASI KURULUŞLARIN BAĞIŞIKLIKLARI VE TAHKİM YETKİSİ

3.1. Tez Örnekleri – Uluslararası Kuruluşların Yargı Bağışıklığı

Diğer tez örnekleri yazımız hakkında bilgilendirme yapalım. Uluslararası kuruluşların yargı bağışıklığı, devletlerin egemen eşitliği ilkesinden türeyen ve uluslararası hukukta genel kabul gören bir kavramdır. Bu kapsamda, uluslararası kuruluşlar, kendilerine özgü görev ve yetki alanlarını sürdürebilmeleri adına çoğu zaman taraf devletlerin yargı yetkisinden muaftır. Bu bağışıklık, esasen kuruluşların işlevsel bağımsızlıklarını güvence altına almayı hedefler.

Ancak bu bağışıklık mutlak değildir ve özellikle özel hukuk ilişkileri yahut ticari faaliyetler söz konusu olduğunda sınırlamalara tabidir. Tahkim mekanizmaları, bu bağışıklığın sınırlarının çizilmesinde önemli bir araç olarak ön plana çıkar[155].

Yargı bağışıklığına sahip uluslararası kuruluşların, taraf oldukları uyuşmazlıklarda çoğunlukla ulusal yargı mercilerinden bağışık oldukları görülmektedir. Bununla birlikte, uyuşmazlığın çözümü için genellikle alternatif uyuşmazlık çözüm yöntemlerine, özellikle tahkime başvurulmaktadır. Tahkim, tarafların eşitliği ilkesine uygun, esnek ve hızlı bir çözüm aracı olması nedeniyle yargı bağışıklığı bulunan kuruluşlar bakımından da uygun bir zemin sunar. Bu durum, milletlerarası tahkim pratiğinde sıklıkla karşılaşılan bir durumdur ve uluslararası kuruluşların çoğu, kurumsal belgelerinde ya da taraf oldukları sözleşmelerde tahkim şartına yer vermektedir[156].

Tahkim yolunun tercih edilmesi, uluslararası kuruluşlar açısından yalnızca yargı yetkisinden bağımsız kalmayı değil, aynı zamanda tarafsız ve teknik bir değerlendirme sürecinden geçmeyi de sağlar. Özellikle yatırım tahkiminde ve spor tahkiminde bu yön belirginleşmektedir. Bağlan’ın ifade ettiği üzere, uluslararası spor tahkiminde olduğu gibi, tarafların farklı hukuk sistemlerine tabi olması nedeniyle, tarafsız ve uluslararası bir hakem heyeti tarafından uyuşmazlığın çözümlenmesi adalet duygusunu daha güçlü biçimde tatmin edebilir[157].

Bununla birlikte, tahkim yargılamalarının uluslararası kuruluşlar bakımından yargı bağışıklığını zedelemeden yürütülmesi önemlidir. Zira tahkim, yargı yetkisinden feragat anlamına gelmemekte, aksine iradi bir uyuşmazlık çözüm mekanizması olarak bağışıklık ilkesiyle uyum içinde işletilebilmektedir. Bu kapsamda, Yeşilova, milletlerarası tahkimin doğası gereği devletlerin ve uluslararası kuruluşların yargı bağışıklığını tehdit etmediğini, bilakis tahkimin bu tür taraflar için hukuki güvenlik sağladığını vurgular[158].

Uluslararası kuruluşların yargı bağışıklığı ile tahkime elverişlilik kavramı arasında da hassas bir denge bulunmaktadır. Yılmaz ve Çavuşoğlu, Türk hukukunda da özellikle taşınmaz aynına ilişkin uyuşmazlıkların tahkime elverişli olup olmadığına dair tartışmaların mevcut olduğunu, bu durumun bazı durumlarda kamu düzenine ilişkin yönleri nedeniyle tahkim yargılamasına engel teşkil edebileceğini belirtmektedir³. Aynı şekilde, Zengin, şirketler hukukunda da tahkime elverişlilik meselesinin halen çözülmeyi bekleyen birtakım sorunlara işaret ettiğini dile getirmektedir[159].

Ceza hukukunun tahkime etkileri noktasında ise Arslan, özellikle kamu hukuku karakteri taşıyan uyuşmazlıklarda tahkimin sınırlandığını ve bu kapsamda yargı bağışıklığının doğrudan etki alanına sahip olduğunu ifade etmektedir. Bu tespit, uluslararası kuruluşların bazı eylemlerinin tahkim dışında tutulması gerektiğini, bağışıklık kapsamının esasen fonksiyonel sınırlar içinde değerlendirilmesi gerektiğini ortaya koymaktadır[160].

Yargı bağışıklığının sınırları, aynı zamanda ulusal mahkemelerin yargı yetkilerinin tahkim karşısında nasıl şekilleneceği sorusunu da beraberinde getirmektedir. Atlıhan, bu konuda tahkim sözleşmesinin geçerliliği, kamu düzenine etkisi ve yargı denetimi gibi yönleri ayrıntılı biçimde analiz ederek, tahkim anlaşmasının sağladığı iradi yetki devrinin, mutlak bir yargı bağışıklığı anlamına gelmediğini ifade etmektedir[161].

Uluslararası kuruluşların yargı bağışıklığı, hem işlevsel hem de yapısal bir zorunluluk olarak uluslararası hukukun temel taşlarından biridir. Ancak bu bağışıklık, tahkim gibi alternatif çözüm yolları ile dengelenmekte, hukuki etkinlik ve adaletin sağlanması açısından önemli işlevler yüklenmektedir. Bu çerçevede, tahkim ve yargı bağışıklığı arasındaki ilişki, uluslararası hukuk kurallarının uygulanabilirliği, sözleşmesel serbesti ve devlet dışı aktörlerin etkinliği açısından oldukça zengin bir tartışma alanı sunmaktadır.

3.2. Tez Örnekleri – Fonksiyonel Zorunluluk İlkesi

Tez örnekleri aşamalarımız hakkında bilgilendirmelere tüm hızıyla devam ediyoruz. Fonksiyonel zorunluluk ilkesi, uluslararası örgütlerin yetki ve işlevlerinin belirlenmesinde kullanılan temel ilkelerden biridir. Bu ilkeye göre, bir uluslararası örgüt, kendisine açıkça tanınmamış olsa dahi, varlık sebebine uygun şekilde görevlerini yerine getirebilmesi için zorunlu olan yetkilere sahip sayılır.

Uluslararası Adalet Divanı’nın 1949 tarihli Reparations for Injuries danışma görüşünde de ifade edildiği üzere, uluslararası örgütlerin fonksiyonlarını icra edebilmesi, yalnızca kurucu metinlerde belirtilen açık yetkilerle sınırlı tutulmamalı; aynı zamanda görevlerin icrası için gerekli olan zımni yetkiler de tanınmalıdır. Bu yaklaşım, örgütlerin hukuki kişiliklerinin etkinlik kazanmasına hizmet ederken, aynı zamanda devletlerarası iş birliğinin sürekliliğini sağlamaktadır[162].

Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO), 1919 tarihli Versailles Antlaşması ile kurulmuş ve 1946 itibarıyla Birleşmiş Milletler ile özel bir iş birliği ilişkisi tesis edilmiştir. Söz konusu yapı, ILO’yu hem bağımsız bir uluslararası örgüt hem de BM sistemi içerisinde faaliyet gösteren uzman bir kuruluş haline getirmektedir. Kuruluşun temel amacı, sosyal adaletin tesisi ve çalışma koşullarının iyileştirilmesi yoluyla barışın korunmasıdır.

Bu hedefe ulaşmak adına ILO; uluslararası çalışma sözleşmeleri hazırlama, denetim mekanizmaları işletme, normatif rehberlik sağlama ve teknik destek sunma gibi görevleri yerine getirmektedir. Bu görevlerin icrası sırasında örgüt, yalnızca açıkça tanımlanmış yetkilerle değil, aynı zamanda fonksiyonel gereklilikten doğan zımni yetkilerle de hareket etmektedir[163].

ILO’nun faaliyet alanı doğrudan üye devletlerin iç hukuk düzenlerini ve sosyal politikalarını etkileyecek niteliktedir. Örgüt, özellikle çalışma hakkı, sendikal haklar ve toplu pazarlık özgürlüğü gibi temel haklara ilişkin normlar oluştururken ve bunların uygulanmasını izlerken, iç hukukta egemenlik alanı içerisinde kabul edilen birçok hususa müdahil olmaktadır. Bu noktada, ILO’nun sahip olduğu yetkilerin yalnızca kurucu metinlerde açıkça yer alan hükümlerle açıklanması mümkün değildir.

Fonksiyonel zorunluluk ilkesi uyarınca, örgüt görevlerini etkin biçimde yerine getirebilmek için gerekli olan bazı yetkilere zımni olarak sahip kabul edilmekte; bu sayede normatif düzenleme, izleme ve denetim fonksiyonları icra edilebilmektedir[164].

ILO’nun sahip olduğu denetim mekanizmaları, fonksiyonel zorunluluk ilkesinin en görünür uygulama alanlarından birini oluşturmaktadır. Özellikle Sendikal Özgürlükler Komitesi gibi sözleşmesel olmayan mekanizmalar yoluyla yürütülen denetimler, devletlerin iç düzenlemeleri ve uygulamaları hakkında değerlendirme yapılmasını mümkün kılmaktadır. Her ne kadar bu mekanizmalar yaptırım gücüne sahip olmasa da, raporlar yoluyla oluşturulan uluslararası baskı ve kamuoyu etkisi, örgütün uluslararası normatif düzen kurmadaki etkinliğini artırmaktadır.

 Söz konusu denetim araçlarının hukuki meşruiyeti, kurucu belgelerde açıkça yer almamasına rağmen, örgütün amaçlarını gerçekleştirebilmesi için gerekli olduklarından, fonksiyonel zorunluluk ilkesiyle temellendirilmektedir[165]. 

Fonksiyonel zorunluluk ilkesi, ILO gibi normatif faaliyet yürüten ve devletlerin iç hukukuna dolaylı etkide bulunan örgütler açısından hayati öneme sahiptir. Örgütün uluslararası çalışma hukukuna yön veren normlarını oluşturabilmesi ve bu normların uygulanmasını izleyebilmesi, yalnızca açık yetkilere dayanarak gerçekleştirilemez.

Bu noktada, ilkenin sağlayıcı gücüyle ILO, görev alanına giren konularda etkili ve meşru şekilde hareket etme imkânı bulmaktadır. Böylece hem uluslararası hukuk sisteminin işlevselliği hem de temel çalışma haklarının evrensel düzeyde korunması hedefi sağlanabilmektedir[166].

3.3. Tez Örnekleri – Tahkimde Bağışıklığın Sınırları ve Uygulamaları

Tez örnekleri sürecimizde bilgi vermeye devam ediyoruz. Uluslararası kuruluşlar, görevlerini yerine getirebilmeleri için çoğunlukla hem yargı bağışıklığına hem de icra bağışıklığına sahiptir. Bu bağışıklıklar, devletler hukukundan türetilmiş olup, kuruluşların bağımsızlığı ve tarafsızlığı açısından bir zorunluluktur.

Ancak bu bağışıklıklar mutlak değildir; özellikle tahkim yargılamalarında taraf sıfatıyla yer aldıklarında, görev kapsamını aşan veya özel hukuk ilişkisi doğuran işlemler kapsamında bağışıklığın sınırlandırılması gündeme gelir. Bu noktada uluslararası örgütlerin yargı bağışıklığı ile tahkim yoluna başvurma iradesi arasındaki denge büyük önem taşır[167].

ILO gibi teknik uzmanlık kuruluşları, doğrudan devletlerle sözleşme yapabilir, proje fonları kullanabilir ya da istihdam ilişkilerine girebilir. Bu tür işlemler bazı durumlarda özel hukuk hükümlerine tabi olur ve uyuşmazlık çıkması hâlinde tahkim süreci öngörülebilir. Ancak ILO, bu işlemlerle ilgili olarak yargı bağışıklığına dayanarak milli mahkemelerde dava konusu edilmekten kaçınabilir. Bu kapsamda tahkim, hem bir alternatif uyuşmazlık çözüm yolu olarak öne çıkar hem de bağışıklığın işlevsel sınırlarını test eden bir araç hâline gelir[168].

Uluslararası örgütlerin bağışıklık statüsü, genellikle “fonksiyonel zorunluluk” ilkesiyle sınırlanır. Bu ilkeye göre, bir örgüt yalnızca görevini yerine getirebilmesi için gerekli ölçüde bağışıklık talep edebilir.

Dolayısıyla tahkime taraf olmayı kabul eden bir örgüt (örneğin bir iş sözleşmesi, danışmanlık hizmeti ya da teknik yardım çerçevesinde), uyuşmazlığın çözümünü tahkim yoluyla öngörmüşse, artık bu kapsamda yargı bağışıklığı ileri süremez. Nitekim çeşitli tahkim kararları ve içtihatlar, örgütlerin tahkime rıza göstermesiyle bağışıklık hakkından örtülü feragat ettiklerini kabul etmektedir[169].

Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO), zaman zaman personel istihdamı, teknik danışmanlık, bina kiralama veya konferans organizasyonu gibi özel hukuk ilişkileri kurmaktadır. Bu tür işlemlerde çıkabilecek uyuşmazlıkların çözümünde, ILO çoğu zaman tahkim şartı koymakta veya Birleşmiş Milletler İdari Mahkemesi (UNDT, UNAT) veya benzeri organların yetkisine başvurmaktadır.

Ancak, bu süreçlerde tahkime açık şekilde rıza gösterilmişse, artık ILO’nun “yargı bağışıklığı” ileri sürmesi hukuki olarak geçerli kabul edilmemektedir. Buna rağmen bazı tahkim heyetleri, örgütün icra bağışıklığına (malvarlığına el konulmaması gibi) saygı duymakta, bağışıklığı “tamamen ortadan kaldırmamakta” ısrarcıdır[170].

Tahkimde bağışıklığın sınırlandırılması, hem uluslararası kamu hukukunun gelişimi hem de örgütlerin hesap verilebilirliği açısından son derece önemlidir. ILO gibi kuruluşlar, evrensel hakları koruma amacı taşısa da, taraf oldukları özel hukuk ilişkilerinde diğer aktörlerle eşit düzeyde sorumluluk taşımak zorundadır[171].

Bağışıklığın sınırsız bir koruma zırhına dönüşmesi, örgütlerin keyfi uygulamalarına zemin hazırlayabileceği gibi, bireylerin hak arama özgürlüğünü de ihlal edebilir. Bu nedenle, tahkim sürecine rıza gösteren örgütlerin, fonksiyonel zorunluluk sınırları içinde bağışıklıktan feragat ettiği kabul edilmeli, bu alan yargı denetimine açık tutulmalıdır[172].

3.4. Tez Örnekleri – Uluslararası Tahkim Kuralları Işığında Değerlendirme

Tez örnekleri süreçleriyle ilgili sizleri bilgilendirmeye devam ediyoruz. Uluslararası tahkim, devletler ile yatırımcılar, devletler arası anlaşmazlıklar ve uluslararası örgütlerin taraf olduğu uyuşmazlıklar için tercih edilen esnek, tarafsız ve bağlayıcı bir uyuşmazlık çözüm yoludur. Bu alanın temel normatif dayanaklarından biri Birleşmiş Milletler Milletlerarası Ticaret Hukuku Komisyonu (UNCITRAL) tarafından geliştirilen UNCITRAL Tahkim Kurallarıdır.

1976 yılında kabul edilen bu kurallar, 2010 ve 2013’te güncellenmiş olup, kurumsal olmayan (ad hoc) tahkimlerde sıklıkla uygulanmaktadır. Öte yandan, Kalıcı Tahkim Mahkemesi (Permanent Court of Arbitration – PCA), hem devletler hem de uluslararası örgütler için kurumsal bir tahkim imkânı sunarak, özellikle kamu-özel iş birliği projelerinde ve örgüt-devlet uyuşmazlıklarında merkezi bir rol üstlenmektedir[173].

Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO), doğrudan bir tahkim kuruluşu olmamakla birlikte, çeşitli idari ve sözleşmesel ilişkiler nedeniyle tahkim sürecine taraf olabilir. Örneğin teknik destek projelerinde, danışmanlık sözleşmelerinde veya çok uluslu şirketlerle iş birliği süreçlerinde, uyuşmazlıkların çözümüne yönelik olarak tahkim şartları öngörülebilir.

Bu noktada, ILO ile imzalanan sözleşmelerde çoğunlukla UNCITRAL Kuralları veya PCA Tahkim Kuralları referans alınmakta; böylece tarafsız, bağımsız ve uluslararası düzeyde tanınan bir çözüm yöntemi teminat altına alınmaktadır.

ILO’nun tahkime taraf olması, örgütün bağışıklık statüsü ile doğrudan ilişkilidir. Ancak birçok yargı ve tahkim kararında belirtildiği üzere, ILO gibi bir örgüt, sözleşme ilişkisi içinde tahkim şartını kabul ettiğinde, söz konusu uyuşmazlık bakımından yargı bağışıklığını zımnen sınırlamış sayılmaktadır[174].

UNCITRAL Tahkim Kuralları, uyuşmazlık çözümünde taraflara geniş özerklik tanıyan, hızlı, maliyet-etkin ve şeffaf süreçler öngören bir rejim sunar. Bu kurallar, tarafların seçim özgürlüğünü desteklediği gibi, hâkim atama usulü, yargılama dili, delil sunumu ve kararın bağlayıcılığı gibi konularda ayrıntılı düzenlemeler içerir. ILO ile taraf olan bir gerçek veya tüzel kişi arasında çıkabilecek bir sözleşme uyuşmazlığında, eğer taraflar UNCITRAL kurallarını benimsemişse, söz konusu kurallar uyarınca yürütülen tahkim prosedürü örgütü doğrudan bağlar[175].

Kararlar genellikle nihai ve bağlayıcı nitelikte olup, ulusal mahkemeler nezdinde tanıma ve tenfiz sürecine konu olabilir. Öte yandan, PCA, özellikle kamu hukuku niteliği taşıyan uyuşmazlıklarda (örneğin devlet-örgüt, örgüt-örgüt ilişkileri) adil ve kurumsal bir platform sunar. PCA Tahkim Kuralları kapsamında, örgütlerin fonksiyonel bağışıklıkları dikkate alınarak, hem görev alanları hem de bağışıklık sınırları kapsamlı biçimde değerlendirilir. Bu yapı, ILO’nun yargı bağışıklığını bütünüyle kaldırmadan, görev dışı işlem alanlarında hesap verebilirliğini mümkün kılar[176].

UNCITRAL ve PCA kuralları, uluslararası örgütlerin tahkim süreçlerinde sorumluluğunun ve bağışıklığının birlikte değerlendirilmesine olanak tanır. Bu kapsamda ILO, kurumsal itibarı, hukuki meşruiyeti ve tarafsızlık ilkesi doğrultusunda kendi eylemleriyle doğrudan bağlı hale gelir. Tahkim şartını kabul eden bir uluslararası örgüt, bu sözleşme kapsamında oluşacak yargılamanın sonuçlarını da kabul etmiş sayılır.

Örgüt, yalnızca bağışıklık zırhına sığınarak kendisini dışlayamaz; aksine, sözleşmeden doğan sorumluluklarını hukuki zeminde savunmakla yükümlüdür. Bu durum, uluslararası hukukun gelişen yönü olan “örgütlerin hesap verebilirliği” ilkesinin de doğal bir sonucudur[177].

Uluslararası tahkim kuralları, ILO gibi örgütlerin sadece sözleşme tarafı olduklarında değil, aynı zamanda hesap verebilirlik sınırlarında da önemli roller üstlenmesini sağlar. UNCITRAL ve PCA kuralları, bağışıklık statüsünün mutlak olmadığını ve sözleşmeden doğan yükümlülüklerin evrensel tahkim prensipleri çerçevesinde değerlendirilmesi gerektiğini ortaya koymaktadır.

Bu kapsamda ILO, tahkime taraf olduğu her durumda fonksiyonel bağışıklık sınırlarını aşmadığı sürece, yargılamaya saygı göstermek ve sonucu kabullenmek zorundadır. Böylece hem örgütün normatif kimliği korunur, hem de uluslararası hukukun temel ilkeleri olan adalet, şeffaflık ve eşitlik ilkeleri teminat altına alınmış olur[178].

Tez örnekleri aşamasının dördüncü bölümüne geçiyoruz. İşte detaylar!!!

TEZ ÖRNEKLERİ – DÖRDÜNCÜ BÖLÜM

TEZ ÖRNEKLERİ – ULUSLARARASI KURULUŞLARDA UYUŞMAZLIK ÇÖZÜM MEKANİZMALARI

4.1. Tez Örnekleri – İç Mekanizmalar

Tez örnekleri sürecimizin yarısını geçmiş bulunuyor ve sizleri bilgilendirmeye devam ediyoruz. Uluslararası örgütler, personel ilişkileri başta olmak üzere çeşitli alanlarda hukuki sorumluluklar doğurabilecek işlem ve kararlar alabilmektedir. Ancak bu örgütler, egemen devletler gibi klasik yargı sistemlerine tâbi olmadıkları için, kendi bünyelerinde bağımsız iç denetim ve yargı mekanizmaları kurarak idari adaletin tesisi yoluna gitmişlerdir.

Bu kapsamda idari mahkemeler, temyiz kurulları, şikâyet daireleri gibi iç denetim organları, personelin hak arama özgürlüğü ile örgütlerin fonksiyonel bağımsızlığı arasında bir denge oluşturur.

ILO’nun iç hukuki çözüm mekanizması, özellikle Uluslararası Çalışma Örgütü İdari Mahkemesi (ILO Administrative Tribunal – ILOAT) ile somutlaşmaktadır. ILOAT, yalnızca ILO çalışanları için değil, aynı zamanda örgütle benzer anlaşma imzalayan çok sayıda diğer uluslararası örgüt çalışanı için de görev yapmaktadır. 1927 yılında kurulan ve 60’tan fazla uluslararası örgütün yargı denetimini yürüten ILOAT, uluslararası düzeyde en köklü ve etkin iç yargı mekanizmalarından biri olarak kabul edilmektedir[179].

ILOAT, personel uyuşmazlıklarında bağımsız ve bağlayıcı kararlar verir; örneğin haksız işten çıkarma, disiplin cezaları, maaş uyuşmazlıkları veya terfi sistemleriyle ilgili itirazlarda nihai yetkilidir. Kararları, ilgili örgüt tarafından doğrudan uygulanmak zorundadır. Bu kapsamda ILOAT, uluslararası kamu görevlilerinin temel haklarının korunmasında önemli bir denge unsurudur.

ILO ve benzeri örgütlerde yalnızca idari mahkemeler değil, aynı zamanda temyiz kurulları, şikâyet heyetleri, dava öncesi uzlaşma komisyonları gibi çok katmanlı iç mekanizmalar da bulunmaktadır.

Bu yapılar, personel ile örgüt yönetimi arasında doğabilecek uyuşmazlıkların formel yargılamaya dönüşmeden önce ele alınmasına olanak tanır. Özellikle örgüt içi temyiz yolları, idarenin hatalı işlemlerini hızlıca düzeltmesi açısından faydalıdır. Bu kurulların bağımsızlık düzeyi örgütten örgüte değişiklik göstermekle birlikte, ILO örneğinde bu yapılar oldukça sistematik ve şeffaf işlemektedir.[180]

Uluslararası örgütler, devlet mahkemelerinde yargılanmaktan bağışıklık sahibi olduklarından, personel hakları açısından iç hukuk yolları tek başvurulabilir merci hâline gelmektedir. Bu nedenle iç mekanizmaların etkili ve tarafsız işlemesi, yalnızca örgüt içi işleyişin değil, uluslararası hukukun adalet ve hesap verebilirlik ilkelerinin de gereğidir.

ILOAT ve benzeri iç mekanizmalar, dış tahkim yollarına gitmeden önce başvurulması zorunlu bir iç yol olarak değerlendirildiğinden, örgütler için bir tür “bağışıklık meşruiyeti” de sağlar.

Ancak bu yolların işlemediği ya da hakkaniyeti zedelediği durumlarda, bazı örneklerde tahkim süreçleri veya bireysel başvuru yolları gündeme gelmektedir. ILO’nun iç yargı mekanizmaları, özellikle uluslararası kamu görevlilerinin adil yargılanma hakkını güvence altına alması yönünden örnek teşkil etmektedir. Bununla birlikte, iç hukuk yollarının örgüt kontrolünde olması, zaman zaman bağımsızlık ve tarafsızlık tartışmalarına neden olmaktadır.

Bu nedenle ILO gibi örgütlerin iç yargı sistemlerinin sürekli gözden geçirilmesi, denetlenebilirliği artıracak reformlarla desteklenmesi ve kararların kamuya açık şekilde gerekçelendirilmesi hayati önem taşır. Ayrıca örgüt içi denetim mekanizmalarının, yargı bağışıklığının kötüye kullanımına karşı bir denge unsuru hâline gelmesi beklenmelidir.[181]

4.2. Tez Örnekleri – Sözleşmeye Dayalı Alternatif Uyuşmazlık Çözümü

Tez örnekleri detaylarımızı anlatmaya devam ediyoruz. Sözleşmeye dayalı alternatif uyuşmazlık çözüm yolları (ADR – Alternative Dispute Resolution), geleneksel yargı mercilerine başvurmadan önce ya da başvurmaksızın uyuşmazlıkların çözümünü amaçlayan mekanizmalardır.

Özellikle tahkim, arabuluculuk, uzlaştırma ve danışma süreçleri, bu kapsamda yer alır. Uluslararası hukukun giderek artan sözleşmesel nitelikli ilişkileri içinde, bu yöntemler hem zamandan tasarruf sağlar hem de taraflara daha esnek bir çözüm zemini sunar. ILO gibi uluslararası örgütler için bu yöntemler, örgütsel bağışıklık ve işlevsel sınırlılıklar dengesini kurmak açısından özel bir önem taşır[182].

Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO), zaman zaman devletler, şirketler, danışmanlar veya diğer uluslararası aktörlerle yaptığı sözleşmelerde, ortaya çıkabilecek uyuşmazlıkların çözümünde sözleşmeye dayalı tahkim veya arabuluculuk hükümlerine yer vermektedir.

Bu durumda uyuşmazlık, taraflarca önceden belirlenen kurallar çerçevesinde – örneğin UNCITRAL Tahkim Kuralları, ICC Tahkim Kuralları ya da özel bir tahkim forumu – çözüme kavuşturulur. ILO gibi örgütlerin bu çözüm yollarını kabul etmesi, bağışıklık ilkesinden sözleşmesel düzeyde feragat etmesi anlamına gelmektedir.

Bu durum, tahkim kurallarının uygulanabilirliğini ve kararların bağlayıcılığını artıran bir işlev görür. Bazı durumlarda, uyuşmazlıklar doğrudan tahkime gitmeden önce uzlaştırma veya arabuluculuk gibi daha az müdahaleci yöntemlerle çözülmeye çalışılır. Bu, özellikle ILO gibi insan odaklı çalışan örgütlerde, uyuşmazlığın daha yapıcı yollarla çözülmesine öncelik verilmesini sağlar.

Sözleşmelerde çoğu zaman bir ön koşul olarak arabuluculuk öngörülmekte; arabuluculuk süreci başarısız olursa tahkime geçilmektedir. Bu model, uyuşmazlıkların tırmanmasını önlemeye ve iş ilişkilerini korumaya yönelik olarak işlevseldir. ILO içinde görev yapan uzman, danışman veya personel sözleşmelerinde bu tür çözüm yollarının sıklıkla kullanıldığı bilinmektedir.[183]

Uluslararası örgütlerin en temel savunma araçlarından biri olan yargı bağışıklığı, sözleşmeye dayalı uyuşmazlık çözüm yolları kapsamında sınırlandırılabilir. Zira örgüt bir tahkim şartını kabul ettiğinde, uyuşmazlık konusuna dair içeriğe ve sonuçlara ilişkin yargı denetimi yetkisini sözleşme gereği tanımış olur. Bu, doktrinde “örtülü feragat” ya da “sınırlı bağışıklık” olarak tanımlanır. Nitekim birçok uluslararası tahkim kararı, sözleşmede tahkim şartı bulunan durumlarda örgütlerin bağışıklık iddiasında bulunamayacağını kabul etmektedir.

Bu kapsamda, ILO gibi örgütlerin taraf olduğu sözleşmelerdeki uyuşmazlık çözüm maddeleri, hem hukuken bağlayıcı hem de uygulamada işlevseldir. Sözleşmeye dayalı alternatif uyuşmazlık çözüm yolları, özellikle uluslararası örgütlerin faaliyet alanlarında şeffaflık, hesap verebilirlik ve etkinlik ilkeleriyle uyumludur.

ILO’nun taraf olduğu uyuşmazlıklarda arabuluculuk ve tahkim gibi araçların daha yaygın şekilde kullanılması, örgütün yargı bağışıklığına sığınıp sorumluluktan kaçındığı yönündeki eleştirileri de azaltır. Bununla birlikte, söz konusu çözüm yollarının etkili olabilmesi için önceden iyi yapılandırılmış sözleşmelerin bulunması, uyuşmazlık çözüm mekanizmasının açık şekilde belirlenmiş olması ve tarafların rızasının net şekilde ortaya konması gerekir.

Özellikle ILO gibi örgütler için bu tür mekanizmalar, örgütsel bağımsızlık ile hukuki sorumluluk arasında denge kurmanın anahtarıdır[184].

4.3. Tez Örnekleri – Tahkimin Pratikteki Kullanımı ve Uygulama Sorunları

Tahkim konusuyla ilgili tez örneğimize devam edelim. Tahkim, uluslararası hukukta giderek artan biçimde kullanılan, esnek ve tarafların rızasına dayalı bir uyuşmazlık çözüm yöntemidir. Özellikle uluslararası örgütler, bağışıklık doktrini sebebiyle devlet mahkemelerinde yargılanmaktan muaf olduklarından, tahkimi alternatif bir yargı yolu olarak benimsemektedirler.

Bu kapsamda ILO, hem kendi çalışanlarıyla hem de üçüncü taraflarla yaptığı sözleşmelerde tahkim şartlarını içeren düzenlemelerle uyuşmazlıkların çözümünü mümkün kılmaktadır. Tahkim, örgütün tarafsızlığını ve bağımsızlığını korurken, aynı zamanda taraflara bir çözüm yolu sunar. ILO doğrudan ticari tahkim yapmaz; ancak kendi iç yapısında yer alan ILO İdari Mahkemesi (ILOAT) dışında, bazı sözleşmelerde tahkim yoluna başvurulabileceğine dair hükümler yer alır.

Bu durum özellikle teknik iş birlikleri, proje ortaklıkları veya danışman sözleşmelerinde gözlemlenir. Uygulamada karşılaşılan en büyük sorunlardan biri, tahkim şartlarının yeterince açık düzenlenmemesi nedeniyle yargı yetkisinin belirsizleşmesidir. Ayrıca örgütlerin “yargı bağışıklığı”na sıkça başvurması, tahkim kararlarının uygulanabilirliğini zorlaştırabilmektedir. Yani bir örgüt tahkimi kabul etmiş görünse bile, sonuçta bağışıklığını ileri sürerek tahkim kararını tanımayabilir. Bu da pratikte hukuki güvenliğin zedelenmesine yol açar[185].

Tahkim, teorik olarak tarafların eşitliği prensibine dayanır; fakat uygulamada, özellikle uluslararası örgütler ve bireyler arasındaki güç dengesizliği nedeniyle asimetrik uyuşmazlık çözüm ortamları oluşabilir. Örneğin bir danışman, ILO ile yaptığı sözleşme kapsamında tahkime başvurduğunda, maddi ve teknik olanaklar bakımından dezavantajlı durumda olabilir. Buna ek olarak, tahkim mahkemelerinin seçimi, usul kuralları, dil ve yerleşim gibi unsurlar genellikle örgütün lehine yapılandırılır.

Bu durum, tahkimin pratikte etkili ve adil bir yol olmasını zorlaştırmaktadır. Ayrıca, kararların kamuya açıklanmaması, şeffaflık ilkesine gölge düşürür. Tahkim kararlarının uygulanması, uluslararası örgütler söz konusu olduğunda oldukça problemli olabilir. Çünkü çoğu örgüt, iç hukuk yollarını kapattığı gibi, tahkim kararlarını uygulamaya koymakta da tereddütlü davranabilir. Yargı bağışıklığı, bu tür uygulama sorunlarının en belirgin zeminini oluşturur. ILO gibi örgütler, sözleşmeye dayanarak tahkime gitmiş olsalar dahi, kararın bağlayıcılığı tartışmaya açık kalabilmektedir.

Özellikle gelişmekte olan ülkelerde tahkim kararlarının tanınması ve icrası, yerel mahkemeler tarafından uluslararası kamu düzenine aykırılık gerekçesiyle reddedilebilmektedir[186].

ILO ve benzeri uluslararası örgütlerin taraf olduğu tahkim süreçlerinde, sözleşme taslaklarının açık ve bağlayıcı hükümler içermesi büyük önem taşır. Ayrıca tahkim şartlarının yorumunda “iyi niyet” ve “etkililik” ilkeleri esas alınmalı, örgütlerin bağışıklık iddiasıyla süreci etkisizleştirmesinin önüne geçilmelidir. Hukuk literatüründe bu tür bağışıklıkların istisnaî nitelikte olması ve bireyin adil yargılanma hakkının üstün tutulması gerektiği yönünde güçlü görüşler mevcuttur. Tahkim, uluslararası örgütler için güven inşa eden bir çözüm yöntemi haline gelebilmesi için şeffaflık, hesap verebilirlik ve uygulanabilirlik ilkeleriyle uyumlu biçimde düzenlenmelidir[187].

SONUÇ

İsterseniz tez örnekleri süreciyle ilgili sonuç kısmından bahsedelim!!! Tahkim, günümüz hukuk sistemlerinde devlet yargısına alternatif bir uyuşmazlık çözüm mekanizması olarak, özellikle uluslararası ticaret ilişkilerinde ve uluslararası örgütlerin faaliyetlerinde önemli bir işlev üstlenmiştir. Taraf iradesine dayalı olması, bağlayıcı karar imkânı sunması ve yargı sürecine kıyasla daha hızlı, gizli ve esnek bir çözüm sağlaması nedeniyle tahkim, uluslararası alanda sıkça tercih edilmektedir.

Milletlerarası tahkim, milli yargı sistemlerinin sınırlılıklarını aşarak, devletlerarası ve devlet-dışı aktörler arasında ortaya çıkan uyuşmazlıkları çözüme kavuşturmakta kritik bir rol oynamaktadır.

Türkiye’de bu sistem, 4686 sayılı Milletlerarası Tahkim Kanunu çerçevesinde düzenlenmiş olup, UNCITRAL Model Kanunu ile uyumlu bir yapı arz etmektedir. Uluslararası kuruluşların yargı bağışıklığı ise, bu kuruluşların bağımsızlığını ve tarafsızlığını koruma amacı taşısa da, özel hukuk ilişkilerinde mutlak bağışıklık anlayışının hukuki güvenlik ve adalete erişim ilkeleriyle çatıştığı görülmektedir. Bu nedenle, sözleşmeye dayalı tahkim uygulamaları ve iç yargı mekanizmaları (örneğin ILOAT), uluslararası kuruluşların hesap verebilirliğini sağlamak açısından vazgeçilmez hale gelmiştir.

Özellikle ILO örneğinde olduğu gibi, uluslararası örgütler, hem sözleşmesel hem de normatif yükümlülükleri kapsamında, tahkim gibi mekanizmalar aracılığıyla hukuki sorumluluk taşımalıdır.

1. Sözleşme Hazırlıkları ve Açık Tahkim Şartları: Uluslararası kuruluşlarla yapılan sözleşmelerde tahkim şartlarının açık, net ve bağlayıcı şekilde düzenlenmesi gereklidir. Bu sayede uyuşmazlık anında bağışıklık iddialarıyla süreçlerin tıkanması önlenebilir.
2. Fonksiyonel Bağışıklık Sınırı: Kuruluşların yalnızca kamu hizmetine ilişkin faaliyetlerinde bağışıklık tanınmalı; özel hukuk ilişkilerinde (örneğin danışmanlık, kira, teknik hizmetler) bu bağışıklık sınırlandırılmalıdır.
3. UNCITRAL ve PCA Kurallarının Yaygınlaştırılması: Bu kuralların uluslararası kuruluşlar ve tarafları arasında yapılan sözleşmelerde temel başvuru normu haline getirilmesi, hem tarafsızlık hem de etkinlik bakımından süreci güçlendirecektir.
4. İç Yargı Mekanizmalarının Reformu: ILO gibi örgütlerin iç idari yargı sistemleri, bağımsızlık, tarafsızlık ve şeffaflık ilkeleri doğrultusunda sürekli gözden geçirilmeli ve gerektiğinde reforme edilmelidir.
5. İcra Bağışıklığının Sınırlanması: Tahkim kararlarının uygulanabilirliğini artırmak amacıyla, bağışıklık savunmasının kararın icrasına engel teşkil etmemesi gerektiği açıkça belirlenmelidir.
6. İnsan Haklarıyla Uyum: Uluslararası kuruluşların faaliyetleri, başta adil yargılanma hakkı olmak üzere temel insan haklarına aykırı olmayacak şekilde şekillendirilmelidir.
7. ILO’nun Normatif Rolünün Güçlendirilmesi: ILO’nun çalışma yaşamına ilişkin normlarının uygulanabilirliği, sadece denetim değil, aynı zamanda tahkim gibi mekanizmalarla da desteklenmelidir.
8. Kamuoyu Bilgilendirmesi ve Şeffaflık: Tahkim kararları ve uyuşmazlık süreçlerinin mümkün olduğunca kamuya açıklanması, hem hesap verebilirliği hem de örgütlerin güvenilirliğini artıracaktır.
9. Hukuki Eğitim ve Farkındalık: Milletlerarası tahkim ve uluslararası kuruluşların yargı bağışıklıkları hakkında kamu kurumları, hukukçular ve özel sektör nezdinde farkındalık artırılmalıdır.
10. Türkiye Özelinde Uyarlama: Türk hukuk sisteminde, milletlerarası tahkimin teşvik edilmesi amacıyla 4686 sayılı Kanun’un uygulaması yaygınlaştırılmalı ve kamu-özel iş birliklerinde tahkim kültürü desteklenmelidir.

KAYNAKÇA

Bitirme ödevi, lisans Tezi – Yüksek Lisans Tezi – Doktora tez örnekleri sürecimizle ilgili kaynakça kısmından bahsedelim ve aşağıda paylaşalım.

Bitirme ödevi, Bitirme ödevi, lisans, yüksek lisans, doktora tezi örnekleri kaynakça – Akıncı, Z. (2021). Milletlerarası tahkim (6. Baskı). İstanbul: Vedat Yayınevi.

Bitirme ödevi, Bitirme ödevi, lisans, yüksek lisans, doktora tez örnekleri kaynakça – Alcock, A. (1971). History of the International Labour Organisation. Palgrave Macmillan.

Bitirme ödevi, Bitirme ödevi, lisans, yüksek lisans, doktora tez örnekleri kaynakça – Altıntaş, S. (2015). Tahkimin geçersizliği (Yüksek Lisans Tezi). Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.

Bitirme ödevi, Bitirme ödevi, lisans, yüksek lisans, doktora tezi örnekleri kaynakça – Antalya, G., ve Topuz, M. (2019). Marmara hukuk yorumu eşya hukuku (Cilt IV/1, Genişletilmiş 3. Baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık.

Bitirme ödevi, lisans, yüksek lisans, doktora tez örnekleri kaynakça – Anti-Apartheid Movement. (1974). Racism and apartheid in South Africa. Paris: UNESCO Press.

Bitirme ödevi, lisans, yüksek lisans, doktora tezi örnekleri kaynakça – Argentina. (2009). Convention on the Privileges and Immunities of the United Nations – Convention on the Privileges and Immunities of the Specialized Agencies. United Nations Audiovisual Library of International Law.

Bitirme ödevi, lisans, yüksek lisans, doktora tez örnekleri kaynakça – Argentina. (2023). Some access to justice issues in disputes involving international organizations. King’s Law Journal, December 13, 546–561, p. 547.

Bitirme ödevi, lisans, yüksek lisans, doktora tezi örnekleri kaynakça – Arslan, Ç. (2013). Ceza hukukunun tahkime etkileri. In International Conference on Eurasian Economies (s. 900–903). http://avekon.org/papers/804.pdf

Bitirme ödevi, lisans, yüksek lisans, doktora tez örnekleri kaynakça – Ataman-Figanmeşe, İ. (2011). Milletlerarası ticarî tahkim ile yatırım tahkimi arasındaki farklar. Marmara Hukuk Dergisi, 31(1), 91–152.

Bitirme ödevi, lisans, yüksek lisans, doktora tezi örnekleri kaynakça – Atlıhan, Ö. (2010). Tahkim sözleşmesinin incelenmesi. İstanbul Barosu Dergisi, 84(2), 943–990.

Bitirme ödevi, lisans, yüksek lisans, doktora tez örnekleri kaynakça – Aydın, B. A. (t.y.). Bireysel iş uyuşmazlıkları ve tahkim. Mehmet Akif Aydın’a Armağan, 839–863.

Bitirme ödevi, lisans, yüksek lisans, doktora tezi örnekleri kaynakça – Aydoğdu, B. (2017). Tahkim. Bursa Barosu Dergisi, 42(100), 76–78.

Bitirme ödevi, lisans, yüksek lisans, doktora tez örnekleri kaynakça – Aykaç, M. (2015). Afrika’da sömürgeciliğe itiraz: Bir fırsat penceresi olarak Türkiye’nin yaklaşımı. In İ. Ermağan (Ed.), Dünya siyasetinde Afrika 2 (ss. xxx–xxx). İstanbul: Nobel Yayınları.

Bitirme ödevi, lisans, yüksek lisans, doktora tezi örnekleri kaynakça – Bağlan, A. M. (2017). Sporda uluslararası tahkim yargılaması ve Türkiye’de hukuki durum (Gözden Geçirilmiş ve Güncellenmiş 2. Baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık.

Bitirme ödevi, lisans, yüksek lisans, doktora tez örnekleri kaynakça – Balkaya, B. (2007). Milletlerarası Tahkim Kanunu’nun uygulama alanı. http://www.balkaya.av.tr/files/MTK.pdf

Bitirme ödevi, lisans, yüksek lisans, doktora tezi örnekleri kaynakça –  Bektaş, Y. (2024). Çok uluslu şirketler için davranış kodlarının etkinliği üzerine bir değerlendirme. Uluslararası Yönetim ve Sosyal Araştırmalar Dergisi. https://www.researchgate.net/publication/381814448

Bitirme ödevi, lisans, yüksek lisans, doktora tez örnekleri kaynakça – Belinkie, S. F. (2015). South Africa’s land restitution challenge: Mining alternatives from evolving mineral taxation policies. Cornell International Law Journal, 48, 219–246.

Bitirme ödevi, lisans, yüksek lisans, doktora tezi örnekleri kaynakça – Birkisdottir, V. L. (2018). The impact of racial segregation in Africa (Bachelor’s thesis). University of Iceland, Faculty of Social and Human Sciences.

Bitirme ödevi, lisans, yüksek lisans, doktora tez örnekleri kaynakça – Birsel, M. T. (1980). Milletlerarası ticari tahkim ve Türkiye. Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 1(1), 97–128.

Bitirme ödevi, lisans, yüksek lisans, doktora tezi örnekleri kaynakça – Blokker, N. (2019). Jurisdictional immunities of international organizations – Origins, foundations and challenges. In T. Ruys, N. Angelet, ve L. Ferro (Eds.), The Cambridge handbook of immunities and international law (pp. 185–200). Cambridge University Press.

Bitirme ödevi, lisans, yüksek lisans, doktora tez örnekleri kaynakça – Brabandere, E. (2019). Restrictive measures and the immunity of international organizations. In T. Ruys, N. Angelet, ve L. Ferro (Eds.), The Cambridge handbook of immunities and international law (pp. 327–349). Cambridge University Press.

Bitirme ödevi, lisans, yüksek lisans, doktora tezi örnekleri kaynakça – Can, H., ve Tuna, E. (2021). Milletlerarası tahkim hukuku (1. Baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık.

Bitirme ödevi, lisans, yüksek lisans, doktora tez örnekleri kaynakça – Clark, N. L., ve Worger, C. H. (2004). South Africa: The rise and fall of apartheid. Taylor ve Francis.

Bitirme ödevi, lisans, yüksek lisans, doktora tezi örnekleri kaynakça – Convention on the Privileges and Immunities of the Specialized Agencies, 21 November 1947, Article 1, Section 1.

Bitirme ödevi, lisans, yüksek lisans, doktora tez örnekleri kaynakça – Cottrell, R. C. (2005). South Africa: A state of apartheid. Philadelphia: Chealse House Publishing.

Bitirme ödevi, lisans, yüksek lisans, doktora tezi örnekleri kaynakça – Crankshaw, O. (1997). Race, class and the changing division of labour under apartheid. Taylor ve Francis.

Bitirme ödevi, lisans, yüksek lisans, doktora tez örnekleri kaynakça – Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı. (2023). ILO Sözleşmelerinin Türkiye’de Uygulanması (1. baskı). Ankara: T.C. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Yayınları.
https://www.csgb.gov.tr

Bitirme ödevi, lisans, yüksek lisans, doktora tezi örnekleri kaynakça – Çelikel, A., ve Erdem, B. (2021). Milletlerarası özel hukuk (Yenilenmiş 17. Baskı). İstanbul: Beta Yayınları.

Bitirme ödevi, lisans, yüksek lisans, doktora tez örnekleri kaynakça – Çınarlı, S., ve Çamyamaç, A. (2023). Mukayeseli hukuk ve uluslararası hukuk perspektifinden idarî yargıda sürelerin kısaltılması açısından kanun yollarında (temyiz-istinaf) filtreleme ve bazı modeller. Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 31(1). https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/3151189

Bitirme ödevi, lisans, yüksek lisans, doktora tez örnekleri kaynakça – Deynekli, A. (2015). Yabancı hakem kararlarının Türkiye’de tanınması ve tenfizinde karşılaşılan sorunlar. Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 16 (Prof. Dr. Hakan Pekcanıtez’e Armağan Özel Sayı), 105–122.

Bitirme ödevi, lisans, yüksek lisans, doktora tezi örnekleri kaynakça – Doğan, V. (2022). Milletlerarası özel hukuk (8. Baskı). Ankara: Savaş Yayınevi.

Bitirme ödevi, lisans, yüksek lisans, doktora tez örnekleri kaynakça – Dubow, S. (2014). Apartheid 1948–1994. Oxford: Oxford University Press.

Bitirme ödevi, lisans, yüksek lisans, doktora tezi örnekleri kaynakça – Ekşi, N. (2023). Milletlerarası Tahkim Kanunu hakkında genel bir değerlendirme. Marmara Hukuk Dergisi, 23, 295–339.

Bitirme ödevi, lisans, yüksek lisans, doktora tez örnekleri kaynakça – Emir, N. (2018). Uluslararası Adalet Divanı’nın Uluslararası Çalışma Örgütü İdare Mahkemesi’nin 2867 sayılı kararına ilişkin danışma görüşü ışığında uluslararası örgütler ile bağlılık sorunu. Anadolu Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 4(2), 357–386. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/1284054

Bitirme ödevi, lisans, yüksek lisans, doktora tezi örnekleri kaynakça – Erdoğan, F. (2004). Uluslararası hukuk ve tahkim (1. Baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık.

Bitirme ödevi, lisans, yüksek lisans, doktora tez örnekleri kaynakça – Fabry, M. (2015). The right to self-determination as a claim to independence in international practice. Ethnopolitics, 14(5), 498–504. https://doi.org/10.1080/17449057.2015.1051816

Bitirme ödevi, lisans, yüksek lisans, doktora tezi örnekleri kaynakça – Fülberth, G. (2011). Kapitalizmin kısa tarihi. İstanbul: Yordam Kitap.

Bitirme ödevi, lisans, yüksek lisans, doktora tez örnekleri kaynakça – Glücksmann, R. (2010). Apartheid legislation in South Africa. Retrieved March 4, 2020, from http://ra.smixx.de/media/files/Apartheid-Legislation-in-South-Africa-2010-2.pdf

Bitirme ödevi, lisans, yüksek lisans, doktora tezi örnekleri kaynakça – Godfrey, S., Maree, J., Du Toit, D., ve Theron, J. (2010). Collective bargaining in South Africa: Past, present and future? Claremont: Juta and Co.

Bitirme ödevi, lisans, yüksek lisans, doktora tez örnekleri kaynakça – Gorman, R. F., ve Mihalkanin, E. S. (2007). Historical dictionaries of international organizations. Scarecrow Press.

Bitirme ödevi, lisans, yüksek lisans, doktora tezi örnekleri kaynakça – Gökbayrak, Ş. (2020). ILO’nun Uluslararası Normları İzleme/Denetim Mekanizmaları [Sunum slaytları]. Ankara Üniversitesi, Sosyal Politika Dersi.

Bitirme ödevi, lisans, yüksek lisans, doktora tez örnekleri kaynakça – Grawitzky, R. (2013). The role of the ILO during and ending apartheid. ILO History Project. https://www.ilo.org/global/about-the-ilo/history/lang–en/index.htm

Bitirme ödevi, lisans, yüksek lisans, doktora tezi örnekleri kaynakça – Groenewald, G. (2010). Slaves and free blacks in VOC Cape Town, 1652–1795. History Compass, 8(9), 964–983. https://doi.org/10.1111/j.1478-0542.2010.00720.x

Bitirme ödevi, lisans, yüksek lisans, doktora tez örnekleri kaynakça – Guelke, L., ve Shell, R. (1992). Landscape of conquest: Frontier water alienation and Khoikhoi strategies of survival, 1652–1780. Journal of Southern African Studies, 18(4), 803–824. https://doi.org/10.1080/03057079208708336

Bitirme ödevi, lisans, yüksek lisans, doktora tezi örnekleri kaynakça – Gümüş, İ. (2015). Güney Afrika’da endüstri ilişkileri: Tarihsel geçmiş ve apartheid sonrası dönüşümü. In İ. Ermağan (Ed.), Dünya siyasetinde Afrika 2 (s. 290). İstanbul: Nobel Yayınları.

Bitirme ödevi, lisans, yüksek lisans, doktora tez örnekleri kaynakça – Gümüş, İ. (2020). South Africa and international labour organization relations in the apartheid period. International Journal of Afro-Eurasian Research, 5(10), 25–37.

Bitirme ödevi, lisans, yüksek lisans, doktora tezi örnekleri kaynakça – Hamilton, R. (1987). The role of apartheid legislation in the property law of South Africa. National Black Law Journal, 10(2), 153–182.

Bitirme ödevi, lisans, yüksek lisans, doktora tez örnekleri kaynakça – Hauki, H., ve Engdahl, C. (2001). Black economic empowerment: An introduction for non-South African business (Master’s thesis). Gothenburg University, Department of Law.

Bitirme ödevi, lisans, yüksek lisans, doktora tezi örnekleri kaynakça – Hunt, J. (2005). Dutch South Africa: Early settlers at the Cape, 1652–1708. Leicester: Matador Publishing.

Bitirme ödevi, lisans, yüksek lisans, doktora tez örnekleri kaynakça – Hurd, I. (2021). International organizations: Politics, law, practice (4th ed.). Cambridge University Press.

Bitirme ödevi, lisans, yüksek lisans, doktora tezi örnekleri kaynakça – International Labour Organization Administrative Tribunal (ILOAT). (n.d.). ILO Administrative Tribunal decisions and procedures. https://www.ilo.org/tribunal

Bitirme ödevi, lisans, yüksek lisans, doktora tez örnekleri kaynakça – Kağıtcıoğlu, M. (2021). Yapay zekâ ve idare hukuku: Bugünden geleceğe yönelik bir değerlendirme. Hacettepe Hukuk Fakültesi Dergisi. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/1557937

Bitirme ödevi, lisans, yüksek lisans, doktora tezi örnekleri kaynakça – Karakoç, B. (2023). Çalışma hayatında esnekleşmenin geldiği son nokta: Sıfır saat sözleşmeleri. Karatekin Hukuk Dergisi. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/2635263

Bitirme ödevi, lisans, yüksek lisans, doktora tez örnekleri kaynakça – Karaşahan, M. (2010). Irkçılık cehennemi: Güney Afrika’da apartheid uygulaması. İstanbul: Pınar Yayınları.

Bitirme ödevi, lisans, yüksek lisans, doktora tezi örnekleri kaynakça – Kılıçoğlu, M. (2020). Toplu eylem ve grev hakkının uluslararası hukuk penceresinden değerlendirilmesi. Çalışma ve Toplum Dergisi. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/2576098

Bitirme ödevi, lisans, yüksek lisans, doktora tez örnekleri kaynakça – Kıvılcım, Z. (2010). Ulus-aşırı şirketler ve insan hakları: Bakü-Tiflis-Ceyhan boru hattı örneği. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/35900

Bitirme ödevi, lisans, yüksek lisans, doktora tezi örnekleri kaynakça – Kıvılcım, Z. (2010). Ulus-aşırı şirketler ve insan hakları: Bakü-Tiflis-Ceyhan boru hattı örneği. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/35900

Bitirme ödevi, lisans, yüksek lisans, doktora tez örnekleri kaynakça – Kolb, R. (2012). International organizations or institutions, history. In Max Planck Encyclopedia of Public International Law (2nd ed.).

Bitirme ödevi, lisans, yüksek lisans, doktora tezi örnekleri kaynakça – Koşar, L. (2015). ILO: Devlet-işveren-işçi üçlemesi, ISO: Kapitalizmin yasası. TTB Mesleki Sağlık ve Güvenlik Dergisi. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/822346

Bitirme ödevi, lisans, yüksek lisans, doktora tez örnekleri kaynakça – Langley, W. (1999). Encyclopedia of human rights issues since 1945. Greenwood Press.

Bitirme ödevi, lisans, yüksek lisans, doktora tezi örnekleri kaynakça – Leftwich, A. (1976). Colonialism and the constitution of Cape society under the Dutch East India Company (PhD thesis). University of York.

Bitirme ödevi, lisans, yüksek lisans, doktora tez örnekleri kaynakça – Mariotti, M. (2012). Labour markets during apartheid in South Africa. The Economic History Review, 65(3), 1100–1122. https://doi.org/10.1111/j.1468-0289.2011.00607.x

Bitirme ödevi, lisans, yüksek lisans, doktora tezi örnekleri kaynakça – Maul, D. (2012). Human rights, development and decolonization: The International Labour Organization, 1940–1970. Palgrave Macmillan ve ILO.

Bitirme ödevi, lisans, yüksek lisans, doktora tez örnekleri kaynakça – Meron, T. (1985). The meaning and reach of the International Convention on the Elimination of All Forms of Racial Discrimination. The American Journal of International Law, 79(2), 283–318.

Bitirme ödevi, lisans, yüksek lisans, doktora tezi örnekleri kaynakça – Meth, C., ve Piper, S. (1984). Social security in historical perspective. Second Carnegie Inquiry into Poverty and Development in Southern Africa. Retrieved March 2, 2020, from http://www.caps.uct.ac.za/bitstream/handle/11090/325/1984_meth_ccp250.pdf

Bitirme ödevi, lisans, yüksek lisans, doktora tez örnekleri kaynakça – Nanda, V. P. (1981). Self-determination under international law: Validity of claims to secede. Case Western Reserve Journal of International Law, 13(2), 257–280.

Bitirme ödevi, lisans, yüksek lisans, doktora tezi örnekleri kaynakça – Nomer, E. (2021). Devletler hususi hukuku (23. Baskı). İstanbul: Beta Kitabevi.

Bitirme ödevi, lisans, yüksek lisans, doktora tez örnekleri kaynakça – Nomer, E., Ekşi, N., ve Öztekin Gelgel, G. (2016). Milletlerarası tahkim hukuku (Cilt 1, 5. Baskı). İstanbul: Beta Yayınları.

Bitirme ödevi, lisans, yüksek lisans, doktora tezi örnekleri kaynakça – Oğuz, S. S., ve İlhan, M. (2020). Çalışma yaşamı ve özürlüler. TTB Mesleki Sağlık ve Güvenlik Dergisi. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/823153

Bitirme ödevi, lisans, yüksek lisans, doktora tez örnekleri kaynakça – Özbilgiç, Z. (2001). Hukuk ve ekonomi perspektifinden uluslararası tahkim ve kamu hizmeti (1. Baskı). Ankara: Liberte Yayınları.

Bitirme ödevi, lisans, yüksek lisans, doktora tezi örnekleri kaynakça – Öztürk, B. (2016). Toplu eylem hakkı ve grev hakkı kapsamında tahkim değerlendirmesi. Çalışma ve Toplum Dergisi. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/2576305

Bitirme ödevi, lisans, yüksek lisans, doktora tez örnekleri kaynakça – Öztürk, Ş. (2014). Güney Afrika’nın siyah ekonomik güçlendirme stratejisi. Çalışma ve Toplum Dergisi, 43(4), 125–160.

Bitirme ödevi, lisans, yüksek lisans, doktora tezi örnekleri kaynakça – Paparinskis, M. (2016). Investment arbitration and human rights. ICSID Review – Foreign Investment Law Journal, 31(3), 434–458. https://doi.org/10.1093/icsidreview/siw019

Bitirme ödevi, lisans, yüksek lisans, doktora tez örnekleri kaynakça – Permanent Court of Arbitration. (2025). Response to the survey on the peaceful settlement of international disputes involving international organizations. https://legal.un.org/ilc/sessions/75/pdfs/english/sdio_pca.pdf

Bitirme ödevi, lisans, yüksek lisans, doktora tezi örnekleri kaynakça – Permanent Court of Arbitration. (n.d.). The PCA and disputes involving international organizations. https://pca-cpa.org/the-pca-and-disputes-involing-international-organizations/

Bitirme ödevi, lisans, yüksek lisans, doktora tez örnekleri kaynakça – Permanent Court of Arbitration. (n.d.). The PCA and disputes involving international organizations. https://pca-cpa.org/the-pca-and-disputes-involing-international-organizations/

Bitirme ödevi, lisans, yüksek lisans, doktora tezi örnekleri kaynakça – Reinisch, A. (2008). International organizations before national courts. Cambridge University Press.

Bitirme ödevi, lisans, yüksek lisans, doktora tez örnekleri kaynakça – Reinisch, A. (2008). International organizations before national courts. Cambridge University Press.

Bitirme ödevi, lisans, yüksek lisans, doktora tezi örnekleri kaynakça – Rodgers, G., Lee, E., Swepston, L., ve Van Daele, J. (2009). The International Labour Organization and the quest for social justice, 1919–2009. Geneva: International Labour Office.

Bitirme ödevi, lisans, yüksek lisans, doktora tez örnekleri kaynakça – Rubin, N. (2008). From pressure principle to measured militancy: The ILO in the campaign against apartheid. ILO Century Project, International Institute for Labour Studies.

Bitirme ödevi, lisans, yüksek lisans, doktora tezi örnekleri kaynakça – Ruhi, M. E. (2018). Güney Afrika’da ırk ayrımcılığı politikaları. İstanbul: On İki Levha Yayıncılık.

Bitirme ödevi, lisans, yüksek lisans, doktora tez örnekleri kaynakça – Sarı, G., ve Dilbaz, B. (2019). Pnömokonyozu önlemek: Japonya – Türkiye karşılaştırması. Bozok Tıp Dergisi. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/905489

Bitirme ödevi, lisans, yüksek lisans, doktora tezi örnekleri kaynakça – Schreuer, C. (2010). The ICSID Convention: A commentary. Oxford University Press.

Bitirme ödevi, lisans, yüksek lisans, doktora tez örnekleri kaynakça – Sée, H. (1970). Modern kapitalizmin doğuşu (Çev. Turan Neşriyat Yurdu). İstanbul: Turan Neşriyat.

Bitirme ödevi, lisans, yüksek lisans, doktora tezi örnekleri kaynakça – Sée, H. (1970). Modern kapitalizmin doğuşu. İstanbul: Turan Neşriyat Yurdu.

Bitirme ödevi, lisans, yüksek lisans, doktora tez örnekleri kaynakça – Sornarajah, M. (2017). Resistance and change in the international law on foreign investment. Cambridge University Press.

Bitirme ödevi, lisans, yüksek lisans, doktora tezi örnekleri kaynakça – Şişman, M. (2007). Kuzey Güney ilişkileri ve Güneydeki kalkınma dinamiği sınırları: ‘Merdiven itilmiş mi?’. Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/3695

Bitirme ödevi, lisans, yüksek lisans, doktora tez örnekleri kaynakça – Şişman, M. (2007). Kuzey-Güney ilişkileri ve güneydeki kalkınma dinamiği sınırları: “Merdiven itilmiş mi?”. Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/3695

Bitirme ödevi, lisans, yüksek lisans, doktora tezi örnekleri kaynakça – Tapiola, K. (2019). The driving force: Birth and evolution of tripartism – Role of the ILO Workers’ Group. Geneva: International Labour Office.

Bitirme ödevi, lisans, yüksek lisans, doktora tez örnekleri kaynakça – Tekinsoy, Ö. O. (2011). Avrupa kamu düzeni kavramı. Hacettepe Hukuk Fakültesi Dergisi. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/701100

Bitirme ödevi, lisans, yüksek lisans, doktora tezi örnekleri kaynakça – Tören, T. (2014). “Yeni” Güney Afrika: Kararan kapitalizm – Güney Afrika’da kapitalizm, ırk, sınıf. İstanbul: SAV Sosyal Araştırmalar Vakfı Yayınları.

Bitirme ödevi, lisans, yüksek lisans, doktora tez örnekleri kaynakça – Uğur, A. (2021). Fransız Milletlerarası Tahkim Kanununun incelenmesi. International Journal of Social Sciences – Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 5(23), 366–387.

Bitirme ödevi, lisans, yüksek lisans, doktora tezi örnekleri kaynakça – Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO). (2022). Türkiye ve ILO: İşbirliğinde 100 Yıl. Ankara: ILO Türkiye Ofisi Yayınları.

Bitirme ödevi, lisans, yüksek lisans, doktora tez örnekleri kaynakça – Uluslararası Çalışma Örgütü. (2021). ILO Normlarının Uygulanması ve Denetim Mekanizmaları. (Çev. ve Der.) Uluslararası İşgücü Genel Müdürlüğü. Ankara: ÇSGB Yayınları.

Bitirme ödevi, lisans, yüksek lisans, doktora tezi örnekleri kaynakça – Uluslararası Çalışma Örgütü. (2023). Uluslararası Çalışma Sözleşmelerinin Türkiye Tarafından Onaylanma Süreci ve Uygulama Mekanizmaları (1. baskı). Ankara: T.C. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Yayınları.
https://www.ilo.org

Bitirme ödevi, lisans, yüksek lisans, doktora tez örnekleri kaynakça – UNCITRAL. (n.d.). Optional rules for arbitration involving international organizations and private parties, Article 1.

Bitirme ödevi, lisans, yüksek lisans, doktora tezi örnekleri kaynakça – United Nations Office at Geneva. (n.d.). Historical background – League of Nations. https://www.ungeneva.org/en/about/league-of-nations/background

Bitirme ödevi, lisans, yüksek lisans, doktora tez örnekleri kaynakça – United Nations. (1946). Convention on the Privileges and Immunities of the United Nations (CPIUN), Article IV; see also CPISA, Article V.

Bitirme ödevi, lisans, yüksek lisans, doktora tezi örnekleri kaynakça – United Nations. (1946). CPIUN, Article V, Section 18; see also CPISA, Article IV, Section 19(b).

Bitirme ödevi, Bitirme ödevi, lisans, yüksek lisans, doktora tez örnekleri kaynakça – United Nations. (1946). CPIUN, Article V; see also CPISA, Article VI.

Bitirme ödevi, Bitirme ödevi, lisans, yüksek lisans, doktora tezi örnekleri kaynakça – United Nations. (1946). CPIUN, Article VI; see also CPISA, Article I, Section I(v) and Article V.

Bitirme ödevi, Bitirme ödevi, lisans, yüksek lisans, doktora tez örnekleri kaynakça – Ünsal, A. (2015). Hakikatli çocuktur bizim Hüseyin… In Prof. Dr. Hüseyin Pazarcı’ya Armağan (ss. 57–68). https://www.researchgate.net/publication/351662978_Hueseyin_Pazarciya_Armagan

Bitirme ödevi, Bitirme ödevi, lisans, yüksek lisans, doktora tezi örnekleri kaynakça – Ünsal, A. (2015). Hakikatli çocuktur bizim Hüseyin… In Prof. Dr. Hüseyin Pazarcı’ya Armağan (ss. 57–68). https://www.researchgate.net/publication/351662978_Hueseyin_Pazarciya_Armagan

Bitirme ödevi, Bitirme ödevi, lisans, yüksek lisans, doktora tez  örnekleri kaynakça – Waite and Kennedy v. Germany, No. 26083/94, European Court of Human Rights, 1999; also Argentina. (2023). Age., p. 547; see also Jam et al. v. International Finance Corporation, 586 U.S. (2019).

Bitirme ödevi, Bitirme ödevi, lisans, yüksek lisans, doktora tezi örnekleri kaynakça – Wickremasinghe, C. (2012). Immunities before national courts. In Max Planck Encyclopedia of Public International Law (2nd ed.); Blokker, N. (2019). Age., p. 194.

Bitirme ödevi, Bitirme ödevi, lisans, yüksek lisans, doktora tez  örnekleri kaynakça – Yenisey, F. (2005). Ceza muhakemesi hukukunda uzlaşma (1. Baskı). İstanbul: Arıkan Yayıncılık.

Bitirme ödevi, Bitirme ödevi, lisans, yüksek lisans, doktora tezi örnekleri kaynakça – Yeşilova, B. (2008). Milletlerarası tahkimin hukuki niteliği üzerine düşünceler. Türkiye Barolar Birliği Dergisi, 76, 83–164.

Bitirme ödevi, Bitirme ödevi, lisans, yüksek lisans, doktora tez örnekleri kaynakça – Yeşilova, B. (2008). Milletlerarası tahkimin hukuki niteliği üzerine düşünceler ve güncel gelişmeler. Türkiye Barolar Birliği Dergisi, (76), 83–164.

Bitirme ödevi, Bitirme ödevi, lisans, yüksek lisans, doktora tezi örnekleri kaynakça – Yıldırım Ertütüncü, D. (2013). Ticari uyuşmazlıkların tahkim yoluyla çözümü. İstanbul Barosu Dergisi, 87(2), 458–487.

Bitirme ödevi, Bitirme ödevi, lisans, yüksek lisans, doktora tez örnekleri kaynakça – Yılmaz, S., ve Çavuşoğlu, G. F. (2019). Türk hukukunda tahkime elverişlilik kavramı ve taşınmaz aynına ilişkin uyuşmazlıkların tahkimde görülmesi. İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2(10), 594–613.

Bitirme ödevi, Bitirme ödevi, lisans, yüksek lisans, doktora tezi örnekleri kaynakça – Zengin, B. (2014). Şirketler hukukunda tahkime elverişlilikle ilgili temel meseleler. Terazi Hukuk Dergisi, 9(95), 101–113.

[1] Ödev örneği dipnot: Ziya Akıncı, Milletlerarası Tahkim, 6. Baskı, Vedat Yayınevi, İstanbul, 2021, s. 29; Işıl Özkan, Uğur Tütüncübaşı, Uluslararası Usûl Hukuku, 2. Baskı, Adalet Yayınevi, Ankara, 2020, s. 42; Ergin Nomer, Nuray Ekşi, Günseli Öztekin Gelgel, Milletlerarası Tahkim Hukuku, Cilt I, 4. Bası, Beta Yayım, İstanbul, 2013, s. 7.

[2] Ödev örneği dipnot:Alim Taşkın, Hakem Sözleşmesi, 2. Bası, Turhan Kitabevi, Ankara, 2015, s. 8

[3] Ödev örneği dipnot: Burak Uysal, Milletlerarası Ticari Tahkimde Tahkime Elverişlilik, Vedat Kitapçılık, İstanbul, 2010, s. 8.

[4] Ödev örneği dipnot: Sera Reyhani Yüksel, “Tahkim Tarafları ve Hakem Arasında Yapılan Hakemlik Sözleşmesinin Maddi Hukuk Açısından Değerlendirilmesi”, Prof. Dr. Cevdet Yavuz’a Armağan, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, Özel Sayı, C.22, S.3, Beta Basım, İstanbul, 2016, s. 2436.

[5] Ödev örneği dipnot: Ergin Nomer, Nuray Ekşi, Günseli Öztekin Gelgel, Milletlerarası Tahkim Hukuku, Cilt I, 4. Bası, Beta Basım, İstanbul, 2013, s. 4

[6] Ödev örneği dipnot: Burak Uysal, a.g.e., s. 8.

[7] Ödev örneği dipnot: Hakan Karan, “Milletlerarası Ticari Tahkimin Hukukî Mahiyeti ve Bu Alandaki Kanunlaştırmalara Etkisi”, s. 211, https://hukuk.deu.edu.tr/wpcontent/uploads/2020/01/H.Karan-12.pdf, Erişim Tarihi: 03.06.2024.

[8]Ödev örneği dipnot: Ziya Akıncı, a.g.e., s. 1

[9]Ödev örneği dipnot: Ziya Akıncı, a.g.e., s. 5; Ahmet Şükrü Emir, “İş Sözleşmesinde Yer Alan Tahkim (Özel Hakem) Şartının Geçerlilik Sorunu”, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 22, S. 2, 2020, s. 909.

[10] Ödev örneği dipnot: Yeşilova, B., “Milletlerarası Tahkimin Hukuki Niteliği Üzerine Düşünceler”, TBB Dergisi, S.76, 2008, s.84

[11] Ödev örneği dipnot: Çelikel, A., Erdem, B., Milletlerarası Özel Hukuk, 17. B., İstanbul: Beta Yayınları, 2021, s.812.

[12] Ödev örneği dipnot: Nomer, E., Devletler Hususi Hukuku, 23. B., İstanbul: Beta Kitabevi, 2021, s.459.

[13] Ödev örneği dipnot: Erdoğan, F., Uluslararası Hukuk ve Tahkim, 1. B., Ankara: Seçkin Yayıncılık, 2004, s.88.

[14] Ödev örneği dipnot: Tanrıver, S., Hukuk ve Ekonomi Perspektifinden Uluslararası Tahkim ve Kamu Hizmeti, 1. B., Ankara: Liberte Yayınları, 2001, s.84.

[15] Ödev örneği dipnot: Ali Çelikel, Banu Erdem, a.g.e., s. 827..

[16] Ödev örneği dipnot: Erdoğan, F., a.g.e., s.30

[17] Ödev örneği dipnot: Hacı Can, E., Tuna, E., Milletlerarası Tahkim Hukuku, 1. B., Ankara: Seçkin Yayıncılık, 2021, s.36–37.

[18] Ödev örneği dipnot: HMK m.407: “Bu Kısımda yer alan hükümler, 21/6/2001 tarihli ve 4686 sayılı Milletlerarası Tahkim Kanununun tanımladığı anlamda yabancılık unsuru içermeyen ve tahkim yerinin Türkiye olarak belirlendiği uyuşmazlıklar hakkında uygulanır.”

[19] Ödev örneği dipnot: RG: 21.06.2001 – 4686.

[20] Ödev örneği dipnot: Nomer, E., Ekşi, N., Öztekin Gelgel, G., Milletlerarası Tahkim Hukuku, C.1, 5. B., İstanbul: Beta, 2016, s.4–5

[21] Ödev örneği dipnot: Deynekli, A., “Yabancı Hakem Kararlarının Türkiye’de Tanınması ve Tenfizinde Karşılaşılan Sorunlar”, DEÜ Hukuk Fakültesi Dergisi Prof. Dr. Hakan Pekcanıtez’e Armağan, C.16, Özel Sayı, 2014 (Basım Yılı: 2015), s.108.

[22] Ödev örneği dipnot: RG: 14.02.2011 – 6102

[23] Ödev örneği dipnot: Ataman-Figanmeşe, İ., “Milletlerarası Ticarî Tahkim ile Yatırım Tahkimi Arasındaki Farklar”, İstanbul MHB, C.31, S.1 (2011), s.93; Birsel, M.T., “Milletlerarası Ticari Tahkim ve Türkiye”, DEÜHFD, C.1, S.1 (1980), s.100; Sevgi, S., Milletlerarası Ticari Tahkim Açısından Çevrimiçi Tahkim Yöntemi, YL Tezi, Bilkent Üniversitesi, 2021, s.57; Birsel, M.T., “Türkiye’de Yabancı Hakem Kararlarının Tenfizinin Anayasal ve Küresel Boyutları”, DEÜHFD, C.7, Özel Sayı (2005), s.12.

[24] Ödev örneği dipnot: TTK m.3: “Bu Kanunda düzenlenen hususlarla bir ticari işletmeyi ilgilendiren bütün işlem ve fiiller ticari işlerdendir.”

[25] Ödev örneği dipnot: Taşkın, A., “Fransız Milli ve Milletlerarası Tahkim Kanununda Tahkim Reformuna Dair Kararname…”, Uyuşmazlık Mahkemesi Dergisi, Yıl 7, S.13 (2019), s.464.

[26] Ödev örneği dipnot: Uğur, A., “Fransız Milletlerarası Tahkim Kanununun İncelenmesi”, International Journal of Social Sciences, C.5, S.23 (2021), s.367.

[27] Ödev örneği dipnot: Özbilgiç, Z., Hukuk ve Ekonomi Perspektifinden Uluslararası Tahkim ve Kamu Hizmeti, 1. B., Ankara: Liberte Yayınları, 2001, s.76.

[28] Ödev örneği dipnot: Nomer, E., Ekşi, N., Öztekin Gelgel, G., Milletlerarası Tahkim Hukuku, C.1, 5. B., İstanbul: Beta, 2016, s.7.

[29] Ödev örneği dipnot: bkz. HMK 407. Maddesi Hükümet Gerekçesi: Alm. MUK 1025; İsv. MUK 353. “ Bu Kısmın amacı, milli tahkime ilişkin usul ve esasları düzenlemektir…”

[30]Cemal Şanlı, Emre Esen, İnci Ataman Figanmeşe, Milletlerarası Özel Hukuk, 7. b., İstanbul: Beta Yayınları, 2019, s.652; Ali Cem Budak, Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu…, İstanbul: On İki Levha Yayıncılık, 2011, s.462.

[31] Ödev örneği dipnot: MTK 2/1. maddesi.

[32] Ödev örneği dipnot: MTK 2/2. maddesi.

[33] Ödev örneği dipnot: Erdoğan, a.g.e., s.202.

[34] Ödev örneği dipnot: MTK 4. maddesi.

[35] Ödev örneği dipnot: Erdoğan, a.g.e., s.203.

[36] Ödev örneği dipnot: MTK 4/3. maddesi.

[37] Ödev örneği dipnot: Nomer, a.g.e., s.569.

[38] Ödev örneği dipnot: Nomer, a.g.e. s.469 (23. B)

[39] Ödev örneği dipnot: RG:12.01.2011–6100

[40] Ödev örneği dipnot: RG:21.06.2001–4686

[41] Ödev örneği dipnot: RG:21.01.2000–4501

[42] Ödev örneği dipnot: RG:27.11.2007–5718

[43] Ödev örneği dipnot: Vahit Doğan, Milletlerarası Özel Hukuk, Yenilenmiş 8. B., Ankara: Savaş Yayınevi, 2022, s.168

[44]  Ödev örneği dipnot: Feyiz Erdoğan, Uluslararası Hukuk ve Tahkim, 1. b, Ankara: Seçkin Yayıncılık, 2004, s.201

[45] Ödev örneği dipnot: MTK 1. Maddesi

[46] Ödev örneği dipnot: Hacı Can, Ekin Tuna, Milletlerarası Usul Hukuku, a.g.e. s.405

[47] Ödev örneği dipnot: Can, Tuna, a.g.e. s.405

[48] Ödev örneği dipnot: a.g.e., s.407

[49] Ödev örneği dipnot: Nuray Ekşi, “Milletlerarası Tahkim Kanunu Hakkında Genel Bir Değerlendirme”, MHB, Yıl 2023, s.297

[50] Ödev örneği dipnot:

[51] Tez örneği Word dipnot:

[52] Tez örneği Word dipnot:

[53] Tez örneği Word dipnot: Hurd, I. (2021). International Organizations: Politics, Law, Practice (4th ed.). Cambridge University Press

[54] Tez örneği Word dipnot: United Nations Office at Geneva. (n.d.). Historical Background – League of Nations. https://www.ungeneva.org/en/about/league-of-nations/background (Erişim tarihi: 13 Mayıs 2025)

[55]PCA-CPA. (n.d.). The PCA and disputes involving international organizations. https://pca-cpa.org/the-pca-and-disputes-involing-international-organizations/ (Erişim tarihi: 13 Mayıs 2025).

[56] Tez örneği Word dipnot: Kolb, R. (2012). International Organizations or Institutions, History. In Max Planck Encyclopedia of Public International Law (2nd ed.)

[57] Tez örneği Word dipnot: PCA-CPA. (n.d.). The PCA and disputes involving international organizations. https://pca-cpa.org/the-pca-and-disputes-involing-international-organizations/ (Erişim tarihi: 13 Mayıs 2025)

[58] Tez örneği Word dipnot: PCA-CPA. (n.d.). The PCA and disputes involving international organizations. https://pca-cpa.org/the-pca-and-disputes-involing-international-organizations/ (Erişim tarihi: 13 Mayıs 2025)

[59] Tez örneği Word dipnot: Blokker, N. (2019). Jurisdictional Immunities of International Organizations – Origins, Foundations and Challenges. In T. Ruys et al. (Eds.), The Cambridge Handbook of Immunities and International Law (pp. 185–200). Cambridge University Press

Tez örneği Word dipnot: Wickremasinghe, C. (2012). Immunities before national courts. In Max Planck Encyclopedia of Public International Law (2nd ed.); Blokker, N. (2019), age., p. 194

[61] Tez örneği Word dipnot: Wickremasinghe, C. (2012). Immunities before national courts. In Max Planck Encyclopedia of Public International Law (2nd ed.)

[62] Tez örneği Word dipnot: Wickremasinghe, C. (2012), age

[63] Tez örneği Word dipnot: Wickremasinghe, C. (2012), p. 2

[64] Tez örneği Word dipnot: Blokker, N. (2019), age., p. 196

[65] Tez örneği Word dipnot: Argentina. (2009). UN Audiovisual Library of International Law – Convention on the Privileges and Immunities of the United Nations and Specialized Agencies.

[66] Tez örneği Word dipnot: Brabandere, E. (2019). Restrictive Measures and the Immunity of International Organizations. In T. Ruys et al. (Eds.), The Cambridge Handbook of Immunities and International Law (pp. 327–349). Cambridge University Press

[67] Tez örneği Word dipnot: CPIUN, Article IV; CPISA, Article V

[68] Tez örneği Word dipnot: Ödev örneği dipnot: CPIUN, Article V; CPISA, Article VI.

[69] Tez örneği Word dipnot: CPIUN, Article VI; CPISA, Article I, Section I(v) and Article V

[70] Tez örneği Word dipnot: CPIUN, Article V, Section 18; CPISA, Article IV, Section 19(b).

[71] Tez örneği Word dipnot:  Convention on the Privileges and Immunities of the Specialized Agencies (CPISA), 21 Kasım 1947, Article 1, Section 1

[72] Tez örneği Word dipnot: Argentina. (2023). Uluslararası kuruluşlarla yapılan anlaşmazlıklar ve adalete erişim sorunu. Kral Hukuk Dergisi, 13 Aralık 2023, 546–561, p. 547

[73]  Tez örneği Word dipnot: Argentina. (2023), age., p. 547.

[74] Waite and Kennedy v. Germany, No. 26083/94, ECtHR, 1999; ayrıca bkz. Argentina. (2023), age., p. 547; Jam et al. v. International Finance Corporation, 586 U.S. (2019).

[75] Tez örneği Word dipnot: Argentina. (2009), age.

[76] Tez örneği Word dipnot:  Blokker, N. (2019), age., p. 186.

[77]Tez örneği Word dipnot:  Blokker, N. (2019), age., p. 186.

[78] Tez örneği Word dipnot:  Blokker, N. (2019), age., p. 186.

[79] Tez örneği Word dipnot:  Argentina. (2009), age.

[80] Tez örneği Word dipnot: Argentina. (2009), age.

[81] Tez örneği Word dipnot: Argentina. (2009), age.

[82] Tez örneği Word dipnot: Argentina. (2023), age., pp. 551–552

[83] Tez örneği Word dipnot: UNCITRAL. (n.d.). Optional Rules for Arbitration Involving International Organizations and Private Parties, Article 1

[84] Tez örneği Word dipnot: PCA. (n.d.). Response to the Survey on the Peaceful Settlement of International Disputes Involving International Organizations. https://legal.un.org/ilc/sessions/75/pdfs/english/sdio_pca.pdf (Erişim tarihi: 13 Mayıs 2025), Annex A.

[85] Tez örneği Word dipnot: Argentina. (2023), age., p. 560, fn. 70.

[86] Tez örneği Word dipnot: Argentina. (2023), age., p. 559.

[87]Tez örneği Word dipnot: Argentina. (2023), age., p. 559.

[88] Tez örneği Word dipnot: ILO Constitution, Preamble, 1919; bkz. “ILO sözleşme.pdf”, s.3

[89] Tez örneği Word dipnot: ILO Declaration on Fundamental Principles and Rights at Work, 1998

[90] Tez örneği Word dipnot: ILO Anayasası, Madde 3; “ILO sözleşme.pdf”, s.4

[91] Tez örneği Word dipnot: ILO sözleşme.pdf, s.6

[92] Tez örneği Word dipnot: ILO Governing Body Rules of Procedure, 2023; “ILO sözleşme.pdf”, s.7

[93] Tez örneği Word dipnot: Uluslararası Çalışma Normları, ILO Training Centre, 2021; “ILO sözleşme.pdf”, s.9

[94] Tez örneği Word dipnot: ILO Supervision of the Application of Standards, “ILO sözleşme.pdf”, s.11

[95] Tez örneği Word dipnot: Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO), Organizasyon Şeması, Ocak 2025, erişim: 31 Mayıs 2025, file:///C:/Users/HAZAL/Desktop/ILO_organizational%20chart_Jan-2025-EN.pdf.

[96]Tez örneği Word dipnot: Uluslararası Çalışma Örgütü. (2023). ILO Sözleşmeleri ve Türkiye Uygulamaları (s. 14-15). Ankara: T.C. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı

[97] A.g.e., s. 16.

[98] A.g.e., s. 18-19.

[99] A.g.e., s. 21

[100]A.g.e., s. 22.

[101] A.g.e., s. 23

[102] A.g.e., s. 24

[103] Tez raporu örneği dipnot: Uluslararası Çalışma Örgütü. (2023). Uluslararası Çalışma Sözleşmelerinin Türkiye Tarafından Onaylanma Süreci ve Uygulama Mekanizmaları. Ankara: Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Yayınları, s. 35.

[104] Tez raporu örneği dipnot:  (2022). Türkiye ve ILO: İşbirliğinde 100 Yıl. Ankara: ILO Yayınları, s. 52.

[105] Tez raporu örneği dipnot: ILO Belgesi, “ILO Normlarının Uygulanması”, s. 67

[106] Tez raporu örneği dipnot: Gökbayrak, Ş. (2020). ILO’nun Uluslararası Normları İzleme/Denetim Mekanizmaları. Uluslararası Sosyal Politika Slaytları, Ankara Üniversitesi. s. 1.

[107] Gökbayrak, a.g.e., s. 2-3.

[108] Gökbayrak, a.g.e., s. 3

[109] Gökbayrak, a.g.e., s. 4-5.

[110]Gökbayrak, a.g.e., s. 6.

[111] Gökbayrak, a.g.e., s. 7

[112] Tez raporu örneği dipnot: Nomer, E., Ekşi, N., ve Gelgel, G. Ö. (2013). Milletlerarası Tahkim Hukuku (Cilt I). İstanbul: Beta Yayınları, s. 569.

[113] Tez raporu örneği dipnot: ILO. (2019). Procedures for the examination of complaints alleging violations of freedom of association. Geneva: International Labour Office.

[114] Tez raporu örneği dipnot: Gökbayrak, Ş. (2020). ILO’nun Uluslararası Normları İzleme/Denetim Mekanizmaları. Ankara Üniversitesi, Sosyal Politika Dersi, Slaytlar, s. 13.

[115] Tez raporu örneği dipnot: ILO. (2000). Report of the Commission of Inquiry appointed to examine the complaint concerning the observance by Myanmar of the Forced Labour Convention, 1930 (No. 29). Geneva: ILO.

[116] Tez raporu örneği dipnot: Yeşilova, B. (2008). “Milletlerarası Tahkimin Hukuki Niteliği Üzerine Düşünceler”, TBB Dergisi, 76, 83–164.

[117] Tez raporu örneği dipnot: Ekşi, N. (2003). “Milletlerarası Tahkim Kanunu Hakkında Genel Bir Değerlendirme”, MHB, 23, 297–339.

[118] Tez raporu örneği dipnot: ILO. (2020). ILO Constitution – Article 29. Geneva: International Labour Organization.

[119] Tez raporu örneği dipnot: Çelikel, A., ve Erdem, B. (2021). Milletlerarası Özel Hukuk (17. B.). İstanbul: Beta Yayınları, s. 824.

[120] Tez raporu örneği dipnot: Can, H., ve Tuna, E. (2021). Milletlerarası Tahkim Hukuku. Ankara: Seçkin Yayıncılık, s. 405.

[121] Tez raporu örneği dipnot:  Guelke, L. ve Shell, R. “Landscape of Conquest: Frontier Water Alienation and Khoikhoi Strategies of Survival, 1652–1780”, Journal of Southern African Studies, 18(4), 1992, s. 803-804

[122]  Tez raporu örneği dipnot: Leftwich, A., Colonialism and the Constitution of Cape Society Under the Dutch East India Company, Doktora Tezi, University of York, 1976, s. 6

[123] Tez raporu örneği dipnot: Fülberth, G., Kapitalizmin Kısa Tarihi, İstanbul: Yordam Kitap, 2011, s. 113-115

[124] Tez raporu örneği dipnot: Cottrell, R. C., South Africa: A State of Apartheid, Philadelphia: Chealse House Publishing, 2005, s. 13

[125] Tez raporu örneği dipnot: Sée, H., Modern Kapitalizmin Doğuşu, İstanbul: Turan Neşriyat Yurdu, 1970, s. 63-65

[126] Tez raporu örneği dipnot: Hunt, J., Dutch South Africa: Early Settlers at the Cape, 1652-1708, Leicester: Matador Publishing, 2005, s. 15-18

[127] Tez raporu örneği dipnot: Groenewald, G., “Slaves and Free Blacks in VOC Cape Town, 1652–1795”, History Compass, 8(9), 2010, s. 964–983

[128] Tez raporu örneği dipnot: Karaşahan, M., Irkçılık Cehennemi: Güney Afrika’da Apartheid Uygulaması, İstanbul: Pınar Yayınları, 2010, s. 37

[129] Tez raporu örneği dipnot: Anti-Apartheid Movement, Racism and Apartheid in South Africa, Paris: UNESCO Yayınları, 1974, s. 18

[130] Hazır tez örneği dipnot: Ruhi, M. E., Güney Afrika’da Irk Ayrımcılığı Politikaları, İstanbul: On İki Levha Yayıncılık, 2018, s. 29

[131] Hazır tez örneği dipnot: Gümüş, İ., “Güney Afrika’da Endüstri İlişkileri: Tarihsel Geçmiş ve Apartheid Sonrası Dönüşümü”, İ. Ermağan (Ed.), Dünya Siyasetinde Afrika 2, İstanbul: Nobel Yayınları, 2015, s. 290

[132] Hazır tez örneği dipnot: Belinkie, S. F., “South Africa’s Land Restitution Challenge: Mining Alternatives from Evolving Mineral Taxation Policies”, Cornell International Law Journal, 48, 2015, s. 219-246.

[133] Hazır tez örneği dipnot: Glücksmann, R. (2010). Apartheid legislation in South Africa. Retrieved from http://ra.smixx.de/media/files/Apartheid-Legislation-in-South-Africa-2010-2.pdf

[134] Hazır tez örneği dipnot: Crankshaw, O. (1997). Race, class and the changing division of labour under apartheid. Taylor ve Francis

[135] Hazır tez örneği dipnot: Clark, N. L., ve Worger, C. H. (2004). South Africa: The rise and fall of apartheid. Taylor ve Francis

[136] Hazır tez örneği dipnot: Hamilton, R. (1987). The role of apartheid legislation in the property law of South Africa. National Black Law Journal, 10(2), 153–182

[137] Hazır tez örneği dipnot: Gorman, R. F., ve Mihalkanin, E. S. (2007). Historical dictionaries of international organizations. Scarecrow Press

[138] Hazır tez örneği dipnot: Gümüş, İ. (2020). South Africa and international labour organization relations in the apartheid period. International Journal of Afro-Eurasian Research, 5(10), 25–37

[139] Hazır tez örneği dipnot: Birkisdottir, V. L. (2018). The impact of racial segregation in Africa (Bachelor’s thesis). University of Iceland

[140] Hazır tez örneği dipnot: Godfrey, S., Maree, J., Du Toit, D., ve Theron, J. (2010). Collective bargaining in South Africa: Past, present and future? Claremont: Juta and Co

[141] Hazır tez örneği dipnot: Gümüş, İ. (2020), age., s. 30

[142] Hazır tez örneği dipnot: Grawitzky, R. (2013). The role of the ILO during and ending apartheid. ILO History Project. https://www.ilo.org/global/about-the-ilo/history/lang–en/index.htm

[143] Hazır tez örneği dipnot: Rubin, N. (2008). From pressure principle to measured militancy: The ILO in the campaign against apartheid. ILO Century Project, International Institute for Labour Studies

[144] Hazır tez örneği dipnot: Rodgers, G., Lee, E., Swepston, L., ve Van Daele, J. (2009). The International Labour Organization and the quest for social justice, 1919–2009. Geneva: International Labour Office

[145] Hazır tez örneği dipnot: Maul, D. (2012). Human rights, development and decolonization: The International Labour Organization, 1940–1970. Palgrave Macmillan ve ILO

[146] Hazır tez örneği dipnot: Meth, C., ve Piper, S. (1984). Social security in historical perspective. Second Carnegie Inquiry into Poverty and Development in Southern Africa. http://www.caps.uct.ac.za/bitstream/handle/11090/325/1984_meth_ccp250.pdf

[147] Hazır tez örneği dipnot: Nanda, V. P. (1981). Self-determination under international law: Validity of claims to secede. Case Western Reserve Journal of International Law, 13(2), 257–280

[148] Hazır tez örneği dipnot: Meron, T. (1985). The meaning and reach of the International Convention on the Elimination of All Forms of Racial Discrimination. The American Journal of International Law, 79(2), 283–318

[149] Hazır tez örneği dipnot: Grawitzky, R. (2013). The role of the ILO during and ending apartheid. ILO History Project. https://www.ilo.org/global/about-the-ilo/history/lang–en/index.htm

[150] Hazır tez örneği dipnot: Tapiola, K. (2019). The driving force: Birth and evolution of tripartism – Role of the ILO Workers’ Group. Geneva: International Labour Office

[151] Hazır tez örneği dipnot: Langley, W. (1999). Encyclopedia of human rights issues since 1945. Greenwood Press

[152] Hazır tez örneği dipnot: Gümüş, İ. (2020). South Africa and international labour organization relations in the apartheid period. International Journal of Afro-Eurasian Research, 5(10), 25–37

[153] Hazır tez örneği dipnot: Hauki, H., ve Engdahl, C. (2001). Black economic empowerment: An introduction for non-South African business (Master’s thesis). Gothenburg University, Department of Law

[154] Hazır tez örneği Öztürk, Ş. (2014). Güney Afrika’nın siyah ekonomik güçlendirme stratejisi. Çalışma ve Toplum Dergisi, 43(4), 125–160

[155] Hazır tez örneği dipnot: Bağlan, A. M. (2017). Sporda uluslararası tahkim yargılaması ve Türkiye’de hukuki durum (Gözden Geçirilmiş ve Güncellenmiş 2. Baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık

[156] Hazır tez örneği dipnot: Yeşilova, B. (2008). Milletlerarası tahkimin hukuki niteliği üzerine düşünceler ve güncel gelişmeler. Türkiye Barolar Birliği Dergisi, (76), 83–164

[157] Hazır tez örneği dipnot: Yılmaz, S., ve Çavuşoğlu, G. F. (2019). Türk hukukunda tahkime elverişlilik kavramı ve taşınmaz aynına ilişkin uyuşmazlıkların tahkimde görülmesi. İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2(10), 594–613

[158] Hazır tez örneği dipnot: Zengin, B. (2014). Şirketler hukukunda tahkime elverişlilikle ilgili temel meseleler. Terazi Hukuk Dergisi, 9(95), 101–113

[159] Hazır tez örneği dipnot: Arslan, Ç. (2013). Ceza hukukunun tahkime etkileri. International Conference on Eurasian Economies, 900–903. http://avekon.org/papers/804.pdf

[160] Hazır tez örneği dipnot: Atlıhan, Ö. (2010). Tahkim sözleşmesinin incelenmesi. İstanbul Barosu Dergisi, 84(2), 943–990

[161] Hazır tez örneği dipnot: Altıntaş, S. (2015). Tahkimin geçersizliği (Yüksek Lisans Tezi). Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü

[162] Hazır tez örneği dipnot: Yelda Bektaş, “Çok uluslu şirketler için davranış kodlarının etkinliği üzerine bir değerlendirme”, Uluslararası Yönetim ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2024, https://www.researchgate.net/publication/381814448

[163] Hazır tez örneği dipnot: Burcu Karakoç, “Çalışma hayatında esnekleşmenin geldiği son nokta: Sıfır saat sözleşmeleri”, Karatekin Hukuk Dergisi, 2023, https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/2635263

[164] Hazır tez örneği dipnot: Murat Kağıtcıoğlu, “Yapay zekâ ve idare hukuku: Bugünden geleceğe yönelik bir değerlendirme”, Hacettepe Hukuk Fakültesi Dergisi, 2021, https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/1557937

[165] Hazır tez örneği dipnot: Mahmut Kılıçoğlu, “Toplu eylem ve grev hakkının uluslararası hukuk penceresinden değerlendirilmesi”, Çalışma ve Toplum Dergisi, 2020, https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/2576098

[166] Hazır tez örneği dipnot: Serap Savaş Oğuz ve Mustafa İlhan, “Çalışma yaşamı ve özürlüler”, TTB Mesleki Sağlık ve Güvenlik Dergisi, 2020, https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/823153

[167] Hazır tez örneği dipnot: Gülay Sarı ve Binnur Dilbaz, “Pnömokonyozu önlemek: Japonya – Türkiye karşılaştırması”, Bozok Tıp Dergisi, 2019, https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/905489

[168] Hazır tez örneği dipnot: Ömür Osman Tekinsoy, “Avrupa kamu düzeni kavramı”, Hacettepe Hukuk Fakültesi Dergisi, 2011, https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/701100

[169] Hazır tez örneği dipnot: C. Schreuer, The ICSID Convention: A Commentary, Oxford University Press, Oxford 2010

[170] Hazır tez örneği dipnot: A. Reinisch, International Organizations Before National Courts, Cambridge University Press, Cambridge 2008

[171] Hazır tez örneği dipnot: B. Öztürk, “Toplu Eylem Hakkı ve Grev Hakkı Kapsamında Tahkim Değerlendirmesi”, Çalışma ve Toplum Dergisi, 2016, https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/2576305, E.T.: 31.05.2025

[172] Hazır tez örneği dipnot: M. Paparinskis, “Investment Arbitration and Human Rights”, ICSID Review – Foreign Investment Law Journal, C. 31, S. 3, 2016, s. 434–458

[173] Hazır tez örneği dipnot: M. Sornarajah, Resistance and Change in the International Law on Foreign Investment, Cambridge University Press, Cambridge 2017

[174] Hazır tez örneği dipnot: Y. Bektaş, “Çok Uluslu Şirketler İçin Davranış Kodlarının Etkinliği Üzerine Bir Değerlendirme”, Uluslararası Yönetim ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2024, https://www.researchgate.net/publication/381814448, E.T.: 31.05.2025

[175] Hazır tez örneği dipnot: Z. Kıvılcım, “Ulus-Aşırı Şirketler ve İnsan Hakları: Bakü-Tiflis-Ceyhan Boru Hattı Örneği”, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 2010, https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/35900, E.T.: 31.05.2025

[176] Hazır tez örneği dipnot: A. Ünsal, “Hakikatli Çocuktur Bizim Hüseyin…”, Prof. Dr. Hüseyin Pazarcı’ya Armağan, 2015, s. 57–68, https://www.researchgate.net/publication/351662978_Hueseyin_Pazarciya_Armagan, E.T.: 31.05.2025

[177] Hazır tez örneği dipnot: M. Şişman, “Kuzey Güney İlişkileri ve Güneydeki Kalkınma Dinamiği Sınırları: ‘Merdiven İtilmiş mi?’”, Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 2007, https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/3695, E.T.: 31.05.2025

[178] A.g.e., s. 23

[179]Argentina. (2009), age.

[180] Hazır tez örneği dipnot: A. Reinisch, International Organizations Before National Courts, Cambridge University Press, Cambridge 2008

[181] Hazır tez örneği dipnot: N. Emir, “Uluslararası Adalet Divanı’nın Uluslararası Çalışma Örgütü İdare Mahkemesi’nin 2867 Sayılı Kararına İlişkin Danışma Görüşü Işığında Uluslararası Örgütler ile Bağlılık Sorunu”, Anadolu Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 4, S. 2, 2018, s. 357–386

[182] Hazır tez örneği dipnot: S. Çınarlı ve A. Çamyamaç, “Mukayeseli Hukuk ve Uluslararası Hukuk Perspektifinden İdarî Yargıda Sürelerin Kısaltılması Açısından Kanun Yollarında (Temyiz-İstinaf) Filtreleme ve Bazı Modeller”, Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 31, S. 1, 2023

[183] Hazır tez örneği dipnot: Y. Bektaş, “Çok Uluslu Şirketler İçin Davranış Kodlarının Etkinliği Üzerine Bir Değerlendirme”, Uluslararası Yönetim ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2024

[184] Hazır tez örneği dipnot: ILOAT (International Labour Organization Administrative Tribunal), “ILO Administrative Tribunal Decisions and Procedures”, https://www.ilo.org/tribunal, E.T.: 31.05.2025

[185] Hazır tez örneği dipnot: Ünsal, A. (2015). Hakikatli çocuktur bizim Hüseyin… In Prof. Dr. Hüseyin Pazarcı’ya Armağan (ss. 57–68). https://www.researchgate.net/publication/351662978_Hueseyin_Pazarciya_Armagan

[186] Hazır tez örneği dipnot: Şişman, M. (2007). Kuzey-Güney ilişkileri ve güneydeki kalkınma dinamiği sınırları: “Merdiven itilmiş mi?”. Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/3695

[187] Hazır tez örneği dipnot: Kıvılcım, Z. (2010). Ulus-aşırı şirketler ve insan hakları: Bakü-Tiflis-Ceyhan boru hattı örneği. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/35900